Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2023-02-27
Dzień dobry. Mamy spór w biurze z kolegami dotyczący pisowni wyrażenia Nie zeskanowane. Czy powinno być to pisane razem czy osobno? Przykład zdania: Nie zeskanowane paczki w oddziale.
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN uchwałą z 9 grudnia 1997 roku zmieniała zasady pisowni „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi. Partykułę „nie” jako wykładnik zaprzeczenia piszemy zatem łącznie z imiesłowami przymiotnikowymi (czynnymi i biernymi), niezależnie od tego, czy użyte są w znaczeniu przymiotnikowym czy czasownikowym. W „Zasadach pisowni polskiej” podano przykłady: nieoceniony pracownik (= bezcenny, zasługujący na najwyższą ocenę), ale także: obraz nieoceniony jeszcze przez jury konkursu (= taki, którego nie oceniono); nieopisane trudności (= niedające się opisać), ale także: kraje nieopisane w podręczniku (= takie, których nie opisano); Matka Boska Nieustającej Pomocy, ale także: W Tatrach padał śnieg nieustający od tygodnia; Przyśnił mi się mój nieżyjący ojciec, ale także: Człowiek nieżyjący obecnie w Japonii nie zna grozy trzęsień ziemi (zob. reguła 168). W związku z tym podany w pytaniu przykład również będzie miał pisownię łączną: Niezeskanowane paczki w oddziale.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2021-04-24
Jesteśmy studiem projektowym. Pracujemy właśnie nad nową identyfikacją gminy X. Klient poprosił nas o konsultację użycia słowa gmina z małej litery w proponowanym haśle reklamowym. Mimo iż użycie małej litery wydaje się tu poprawne, to jest kilka osób po stronie klienta, które nie do końca chcą zgodzić się z takim rozwiązaniem i wymagają opinii specjalisty. Chcielibyśmy zapytać, czy zgodzi się Pani na wydanie takiej krótkiej opinii.
Zasady pisowni polskiej wskazują jednoznacznie, że małą literą piszemy wszystkie wyrazy pospolite, do których należą także nazwy okręgów administracyjnych, a gmina wedle Wielkiego słownika języka polskiego PAN pod red. P. Żmigrodzkiego (www.wsjp.pl) to «wydzielona jednostka administracyjna w kraju skupiająca kilka mniejszych miejscowości lub będąca częścią dużego miasta». Oto treść stosownej reguły Zasad pisowni polskiej [128] 20.29. zatytułowanej Nazwy okręgów administracyjnych współczesnych i historycznych, wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych:

„Małą literą piszemy nazwy okręgów administracyjnych współczesnych i historycznych, wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych: województwo mazowieckie, gmina warszawska, powiat przemyski, ziemia dobrzyńska, ziemia łęczycka, archidiecezja gnieźnieńska, diecezja poznańska, marchia brandenburska” (zob.: http://sjp.pwn.pl/zasady/Nazwy-okregow-administracyjnych-wspolczesnych-i-historycznych-wyodrebnionych-w-strukturach-koscielnych-i-panstwowych;629450.html).

Nie ma zwyczaju językowego ani odrębnej reguły ortograficznej, które pozwalałyby na zapis wielką literą nazwy gminy jako jednostki samorządu terytorialnego (a nie określonego granicami administracyjnymi terenu), piszemy zatem: gmina Sosnowiec, gmina Oświęcim, gmina Ogrodzieniec itd. To, że w pismach urzędowych czasem widnieją formy z niepoprawnym zapisem, nie oznacza automatycznie, że poprawna jest pisownia wielką literą, inna niż wskazana wyżej. Jeśli natomiast używany rzeczownika gmina w nazwie urzędu, takiej jak np. Urząd Gminy Oświęcim, obowiązuje nas pisownia wielką literą (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Nazwy-indywidualne-jednostkowe-urzedow-wladz;629403), ponieważ w tym wypadku jest to nazwa własna, indywidualna (jednostkowa) urzędu.

Odmiana2018-06-26
Czy wypowiadając zdanie „To mieszkanie jest idealne dla nas dwóch”, określamy jednocześnie płeć osób, o których mowa? Chodzi mi o to, czy tak postawione zdanie mówi o płci męskiej osób, o których mowa i czy w przypadku kobiety z dzieckiem forma ta jest poprawna, a jeżeli nie, proszę o poprawną. Czy jest to wówczas zdanie „To mieszkanie jest idealne dla nas dwojga”?
Dla nas dwóch – dla dwóch kobiet lub dwóch mężczyzn.
Dla nas dwojga – dla pary mieszanej, np. kobiety i mężczyzny, matki z synem, ojca z córką itd.
Jak podaje „Nowy słownik poprawnej polszczyzny” pod red. Andrzeja Markowskiego w haśle „Liczebnik”, liczebniki zbiorowe, jak dwoje, troje, czternaścioro, pięćdziesięcioro itp., w języku polskim łączą się z:
1) rzeczownikami lub zaimkami odnoszącymi się do grup osób różnopłciowych, np. kilkoro uczestników, nas czworo, oboje rodzice, jedenaścioro wycieczkowiczów;
2) rzeczownikami rodzaju nijakiego oznaczającymi istoty młode, których nazwa kończy się na , np. troje źrebiąt, czworo piskląt, pięcioro dziewcząt, jedenaścioro kacząt;
3) rzeczownikami nazywającymi obiekty występujące w parach, np. dwoje oczu, uszu, rąk;
4) niektórymi rzeczownikami mającymi tylko liczbę mnogą (pluralia tantum), np. czworo ust, pięcioro urodzin, dziesięcioro wrót.

Ortografia2018-01-18
Jak należy zapisywać z przeczeniem nie wyrazy przyjęcie i opłacenie?
Wyrazy przyjęcie i opłacenie to rzeczowniki, a te części mowy z partykułą przeczącą nie pisze się łącznie w polszczyźnie, o czym mówi reguła 166 „Zasad pisowni polskiej” (zob.: http://sjp.pwn.pl/zasady/Z-rzeczownikami;629514.html). Poprawne formy to nieprzyjęcie i nieopłacenie, a także nieczytanie, niepalenie, niepisanie, nieukończenie, nieuwzględnienie, nieposprzątanie, nieprzybycie, niewykonanie, nieustąpienie, niedostosowanie, nieokazywanie, nieosiągnięcie, niepodjęcie, nieposzanowanie, niepotwierdzenie, niepoznawanie, niestawienie (się), nierozprzestrzenianie, nieskromność, niesława, niesprawiedliwość, niesprawność, niestaranność, nieszczerość, nieśmiertelność, nietrzeźwość, nieuczciwość, nieufność, nieumiejętność i wiele innych.

Składnia2016-03-23
Pisze się: ma około pięciu lat czy ma około piec lat?
Przyimek około wymaga użycia dopełniacza, czyli: około (kogo? czego?) pięciu lat.

Ortografia2016-02-21
Proszę o autorytatywne odniesienie się do zasady pisowni nie z imiesłowem przymiotnikowym. Jeśli ktoś zna zasadę starą i pisze z nią zgodnie, to jak to traktować? Jako błąd, np. w dyktandzie gminnym?
Pisownia rozdzielna partykuły przeczącej nie z imiesłowami nie jest w polszczyźnie zabroniona. Faktem jest tylko, że od 9 grudnia 1997 roku zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk partykułę ową z imiesłowami przymiotnikowymi czynnymi i biernymi piszemy zawsze łącznie, bez względu na znaczenie, tzn. z imiesłowem użytym zarówno w znaczeniu przymiotnikowym, jak i w znaczeniu czasownikowym, np. niepalący, niepracujący, nieodkryty, niezbadany itp. Jest to zmiana upraszczająca polską skomplikowaną ortografię, która pozwoli wielu nieświadomym zawiłości gramatycznych osobom na komfort bycia poprawnym. Faktem jest jednak, że dawna reguła nie straciła mocy i jeżeli obecnie piszącemu szczególnie zależy na podkreśleniu czynnościowego („czasownikowego”) charakteru znaczenia zaprzeczanego imiesłowu, dopuszcza się świadomą rozłączną pisownię partykuły nie („Wielki słownik ortograficzny PWN” pod red. Edwarda Polańskiego, reguła 168 – zob. końcowy fragment). Prof. Walery Pisarek traktuje tak umotywowaną pisownię rozdzielną jako przejaw wyższej świadomości językowej. Ostatecznie zatem oba warianty pisowni są obecnie poprawne i zgodnie ze wskazanymi powyżej regułami i uchwałami nie można świadomej rozdzielnej pisowni traktować jaki błędu.

Odmiana2016-01-24
Dlaczego skrótowiec PiS się odmienia, a PO nie?
Skrótowce, podobnie jak rzeczowniki, mają w polszczyźnie różne rodzaje gramatyczne, które decydują o sposobie ich odmiany. Formy wymienione w pytaniu można dość łatwo scharakteryzować pod względem gramatycznym, bazując na informacjach zawartych m.in. w obszernym haśle problemowym „Skrótowce” zamieszczonym w „Nowym słowniku poprawnej polszczyzny” PWN pod red. Andrzeja Markowskiego.
Czytamy w nim, że skrótowce zakończone w wymowie na spółgłoskę są odmieniane jak rzeczowniki rodzaju męskiego nieżywotnego, dlatego też PiS będzie przyjmować formy: PiS-u, PiS-owi, PiS-em, PiS-ie, podobnie MEN – MEN-u, MEN-owi, MEN-em, MEN-ie, BOR – BOR-u, BOR-owi, BOR-em, BOR-ze.
Sposób zapisu form odmiany regulują zasady pisowni polskiej zamieszczone w „Wielkim słowniku ortograficznym języka polskiego PWN” pod red. Edwarda Polańskiego. Jeśli skrótowiec się odmienia, końcówki fleksyjne dołączamy w pisowni, używając krótkiej kreski, czyli łącznika (zwanego też dywizem), co pokazują powyższe przykłady (zob. reguła 221: http://sjp.pwn.pl/zasady/221-Jesli-skrotowiec-sie-odmienia;629584.html). Inna reguła mówi o tym, że po spółgłoskach miękkich oznaczanych dwuznakami, takimi jak mi, ni, fi, si, piszemy np. o WAM-ie, w PAN-ie, o ZChN-ie, w RAF-ie, w MEN-ie, o PiS-ie (zob. reguła 223: http://sjp.pwn.pl/zasady/Po-spolgloskach-miekkich-oznaczanych-dwuznakami;629587.html).
Skrótowce, które w wymowie zakończone są na akcentowane -e, -i, -o, -u (jak np. KGB, PWST, WSI, PO, PKO, PZU) oraz na akcentowane -a (jak SGH, PTTK, AK), są nieodmienne.

Odmiana2016-01-12
Jak mówimy: sweter czy swetr?
Poprawną formą mianownika i biernika liczby pojedynczej jest sweter, ponieważ pochodzi od ang. sweater. W formach kolejnych przypadków e zanika jak w wyrazach rodzimych, mamy więc sweter, ale: swetra, swetrowi, swetrem, swetrze, podobnie jak kotek, ale: kotka, kotkowi, kotkiem, kotku.
Ortografia2015-11-08
Czy pisanie wyrazu piszę dla 1 os. bez głoski nosowej jako pisze to błąd ortograficzny czy fleksyjny?
Jeśli ktoś zamiast formy 1. os. lp. używa formy 3. os. lp., to nie popełnia błędu fleksyjnego, lecz składniowy, ponieważ wzajemne wymagania między podmiotem i orzeczeniem w zdaniu zwykle jednak wyraźnie nakazują, aby czasownik będący w związku głównym z rzeczownikiem lub zaimkiem (podmiotem) niebędącym zaimkiem osobowym ja przybrał formę 3. os. lp., a jeśli podmiot jest zaimkiem lub nie jest wyrażony, lecz wiemy, że nadawcą wypowiedzi jest osoba mówiąca o sobie ja, orzeczenie ma mieć formę 1. os. lp., np. Piszę. Ja piszę. On pisze. Uczeń pisze.
Jeśli chcemy w zdaniu (na przykład) !Ja pisze powieść wskazać błąd ortograficzny, to użycie pisze zamiast piszę nazwiemy błędem rażącym. Klasyfikację błędów ustaliła Komisja Dydaktyczna Rady Języka Polskiego (www.rjp.pan.pl) na podstawie reguł ortografii polskiej, co zawarto w dokumencie pt. „Ustalenia dotyczące błędów ortograficznych” z 21 lutego 2005 roku. Za błędy ortograficzne rażące uznano błędy w zakresie pisowni wyrazów z ó-u, rz-ż (w tym wyjątki od pisowni rz po spółgłoskach), ch-h; partykuły nie z różnymi częściami mowy; w pisowni zakończeń -ji, -ii, -i; wyrazów wielką i małą literą (z wyjątkiem pisowni przymiotników dzierżawczych); cząstki -by z osobowymi formami czasownika; przedrostków roz-, bez-, wez-, wes-, wz-, ws- oraz właśnie błędy w pisowni samogłosek nosowych (ą, ę) i połączeń om, on, em, en.

Interpunkcja2015-11-01
Szanowni Państwo, piszę, ponieważ mam problem z rozróżnieniem przydawek równorzędnych oraz nierównorzędnych w zdaniu. Rozumiem teorię: przydawki równorzędne stanowią szereg składników, każda z nich określa rzeczownik, natomiast przydawki nierównorzędne to takie, w których jedna jest określeniem drugiej przydawki określającej rzeczownik. Problem pojawia się w praktyce. Jak mam traktować takie zdania: On miał długie brązowe włosy (czy długie, brązowe włosy). Światło pada na niebieską betonową podłogę (czy niebieską, betonową podłogę). Rozlała się lepka zielona ciecz (czy lepka, zielona ciecz). On jest ubrany w niebieski roboczy kombinezon (czy niebieski, roboczy kombinezon). Jechał starym rozklekotanym samochodem (czy starym, rozklekotanym samochodem). Sprawdzałam w „Słowniku ortograficznym PWN”, ale tam te przykłady wydają się oczywiste.
Z góry dziękuję za pomoc.
Z wyrazami szacunku
Studentka
Pomiędzy przydawkami równorzędnymi moglibyśmy wstawić spójniki łączne i, oraz, a także, używane do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów lub faktów, np. On miał długie, brązowe włosy (= długie i brązowe). Światło pada na niebieską, betonową podłogę (= niebieską i betonową). Rozlała się lepka, zielona ciecz (= lepka i zielona). On jest ubrany w niebieski, roboczy kombinezon (= niebieski i roboczy). W tego typu zdaniach przecinek zastępuje niejako spójnik.
Przydawki nierównorzędne, czyli grupy przydawek, z których pierwsza określa połączenie drugiej przydawki i określanego przez nią rzeczownika, występują nieczęsto, np. Pierwsze powojenne wybory wywołują teraz kontrowersje (pierwsze po wojnie). Współczesne polskie słownictwo zawiera wiele zapożyczeń (polskie słownictwo istniejące współcześnie). W ogrodzie rosną białe pnące róże (białe róże, które się pną; odmiana róż). Widać w tych połączeniach wyraźnie, że jedna z przydawek jest składniowo uzależniona od drugiej, spójników i, oraz, a także wstawić nie sposób bez szkody dla sensu wypowiedzi, można natomiast między przydawkami postawić pytanie (np. pierwsze – jakie? – powojenne), na co zresztą wskazuje ich nazwa – nierównorzędne.
Zasada ta jest opublikowana na stronach internetowych Wydawnictwa PWN (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/383-Przecinek-miedzy-polaczonymi-bezspojnikowo-jednorodnymi-czesciami-zdania;629802.html), omawia ja także m.in. Jerzy Podracki w „Nowym słowniku interpunkcyjnym języka polskiego z zasadami przestankowania” (Warszawa 2005, s. 33–34).

Składnia2015-10-24
Szanowni Państwo, w jednej z książek natknęłam się na następujące zdanie: „A z wielu dalekich i zapomnianych forpoczt na tej wyspie mało było dalszych i bardziej zapomnianych niż licząca około czterdziestu głów osada zwana Cleveland, gdzie mieszkał Dorrigo Evans”. Moja intuicja i rozumienie języka mówią mi, że należałoby raczej użyć formy licząca (ile głów?) około czterdzieści głów osada. Czy mam rację?
Niestety nie. Przyimek około poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu i komunikujący, że określenie to nie jest dokładne, lecz przybliżone, łączy się z rzeczownikiem lub innym wyrazem w jego funkcji w dopełniaczu. W artykule hasłowym w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod red. S. Dubisza podano następujące przykłady: Kibiców było około dwóch tysięcy. Majątek zajmował około trzystu hektarów powierzchni wyspy. Wrócę do domu około szóstej. Pytał o ciebie mężczyzna około czterdziestki. Dzieliła ich odległość około metra. Wrzuć do ciasta około kostki masła. Wybuch nastąpił około północy. Konferencja odbędzie się około połowy maja. Z przytoczonych danych wynika, że konstrukcja użyta w książce jest poprawna. „Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN” pod red. A. Markowskiego wyraźnie wskazuje, że łączenie przyimka około z formami mianownika jest niepoprawne.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-22
Mam problem z odmianą nazwiska Rożeń. Prawidłowa forma dopełniacza to: Rożnia czy Rożenia?
W odmianie tego nazwiska naturalne jest z tzw. e ruchome, które zanika w kolejnych formach. Dopełniacz i biernik Rożnia, celownik Rożniowi, narzędnik Rożniem i miejscownik Rożniu nie powinny dziwić rodzimych użytkowników polszczyzny, podobnie jak odmiana Kwapień – Kwapnia, Skupień – Skupnia, Stępień – Stępnia. Tak samo wszak zachowuje się ogromna liczba rzeczowników zarówno pospolitych (sierpień – sierpnia, lew – lwa, bez – bzu, kuter – kutra), jak i nazw własnych (Wiedeń – Wiednia, Paweł – Pawła, Luter – Lutra).
Sposób odmiany tego typu nazwisk zależy od zwyczaju (lokalnego, rodzinnego). Pisze o tym Andrzej Markowski w haśle problemowym „Nazwiska” zamieszczonym w „Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN” (Warszawa 1999, s. 1687):
„Odmieniając nazwiska polskie dwu- lub więcejsylabowe, w których wygłosowe spółgłoski -ń, -ć są poprzedzone samogłoską e (zachodzi to w zakończeniach -eń, -eć), w przypadkach innych niż mianownik opuszcza się e, jeśli tak jest w równobrzmiących rzeczownikach pospolitych: Kamień – D. Kamienia (nie: *Kamnia), bo kamień – D. kamienia; Kwiecień – D. Kwietnia (nie: *Kwiecienia), bo kwiecień – D. kwietnia.
W nazwiskach niemających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany, np. Woleń – D. Wolenia, ale: Stępień – D. Stępnia. W jednosylabowych nazwiskach na -eń, -eć samogłoska e zostaje w odmianie zachowana, np. Bień – D. Bienia, Kmieć – D. Kmiecia”.
Niektóre osoby obawiają się jednak, aby nazwisko, czyli najważniejszy wyraz, który je identyfikuje i odróżnia od innych ludzi, nie uległo zniekształceniu i nie uniemożliwiło jednoznacznego wskazania, o kim mowa. Dlatego osoby noszące nazwiska z możliwym e ruchomym opowiadają się czasami za tym, aby owo e unieruchomić, zachowując w każdym przypadku jednolity rdzeń nazwiska (tu: Rożeń-). Jeśli ktoś bardzo sobie tego życzy, nie należy oponować. Dla pewności warto zapytać pana, czy woli być panem Rożniem, czy też panem Rożeniem.

Odmiana2015-09-20
Dlaczego poprawną formą jest właśnie wziąć?
Wyjaśnienie tego współczesnego problemu poprawnościowego ułatwia znajomość gramatyki historycznej języka polskiego.
Po zmianach fonetycznych z prasłowiańskich bezokoliczników *vъzęti i *bьrati powstały polskie formy wziąć i brać, w których dzisiejsza końcówka bezokolicznika pochodzi z dawnej końcówki bezokolicznika -ti.
Błędna forma !wziąść używana jest przez analogię do podobnych czasowników, takich jak siąść, kłaść, paść, których rozwój przebiegał nieco inaczej. Nawet we współczesnych formach ich odmiany, takich np. jak siąd-ę, kład-ę, pad-am, wyraźnie widać inne zakończenie tematu. Różnica ta bierze się stąd, że prasłowiańskie połączenia podobnych fonetycznie głosek dt ulegały procesowi rozpodobnienia i zmieniały się w st, które na gruncie polskim w procesie zmiękczenia mogło stać się połączeniem ść: sęd-ti → sęs-ti → siąś-ć; klad-ti → klas-ti → kłaś-ć; pad-ti → pas-ti → paś-ć.

Interpunkcja2015-08-02
Dzień dobry,
serdecznie proszę o wyjaśnienie, kiedy (w jakich kontekstach) należy poprzedzić powtórzone czy przecinkiem. Za przykład niech posłuży zdanie:
i]Należy sprawdzić, czy ziemia pod drzewem jest kwaśna(,) czy zasadowa.
Wydaje mi się, że przecinek nie jest tu konieczny, ponieważ – proszę wybaczyć kolokwializm – na upartego można by to drugie czy zastąpić lub, ale można by też rozumować inaczej, rozwijając ostatnią część zdania do postaci: czy ziemia pod drzewem jest zasadowa.
Z wyrazami szacunku, Katarzyna N.
Szanowna Pani,
słowo czy występuje w zdaniach w dwóch funkcjach: jako pytajna partykuła oraz jako spójnik. Jako partykuła występuje na początku zdania, np. Czy zdawał sobie z tego sprawę? Natomiast czy jako spójnik pojawia się w zdaniach współrzędnie i podrzędnie złożonych. W przypadku parataksy (zdań współrzędnie złożonych) spójnik czy nie jest oddzielany przecinkiem, np. Była chora czy po prostu zmęczona. W zdaniach podrzędnie złożonych (hipotaksa) spójnik czy wprowadzający zdanie podrzędne wymaga postawienia przecinka, np. Nie wiem, czy to zrobię. Gdy spójnik czy występuje dwukrotnie w zdaniu współrzędnym, należy drugi spójnik oddzielić przecinkiem, np. Chcesz wypić herbatę czy kawę, czy sok? W zdaniach podrzędnych użyty po raz drugi spójnik czy zwykle nie jest oddzielany przecinkiem, ponieważ występuje w innej funkcji (można go zastąpić spójnikiem lub). W przytoczonym przez Panią zdaniu spójnik czy jest wymienny na spójnik lub, dlatego prawidłowy zapis wygląda następująco: Należy sprawdzić, czy ziemia pod drzewem jest kwaśna czy zasadowa.
Katarzyna Krulicka

Interpunkcja2015-07-21
Czy w zdaniach typu:
Widzisz, Dominiku, kartoflanka pomogła babci właściwie odczytać stronę Niebiańskiej księgi.
Posłuchaj, mały listonoszu, opowieści o Świderku.

podmiot powinien być oddzielony od pozostałych części zdania przecinkami?
Moim zdaniem nie. Zdania te zapisałabym następująco:
Widzisz Dominiku, kartoflanka pomogła babci właściwie odczytać stronę Niebiańskiej księgi.
Posłuchaj mały listonoszu opowieści o Świderku.

Bardzo proszę o wyjaśnienie, który zapis jest poprawny.
Przecinek jest wymagany przed wyrazami występującymi w wołaczu będącymi poza związkami składniowymi, jak również po nich, np. Lubię cię, Marysiu. Marysiu, lubię cię.
Jeżeli forma wołacza (a także powiązane z nią wyrazy) występuje w środku zdania, część tę oddzielamy przecinkami obustronnie, np. Lubię cię, (droga) Marysiu, bardzo.
Pisownia ma oparcie w regułach, które można znaleźć tutaj: http://sjp.pwn.pl/zasady/Wyrazy-i-wyrazenia-niebedace-czesciami-zdania;629809.html, http://sjp.pwn.pl/zasady/Przecinek-po-wyrazach-wyrazajacych-okrzyk;629811.html.
Poprawnie zapisane są zatem zdania:
Widzisz, Dominiku, kartoflanka pomogła babci właściwie odczytać stronę Niebiańskiej księgi.
Posłuchaj, mały listonoszu, opowieści o Świderku.


Interpunkcja2015-06-21
Czy w tak pisanej nazwie własnej: WYDZIAŁ OGRODNICTWA BIOTECHNOLOGII I ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU (wszystkie litery wielkie) pomiędzy wyrazem OGRODNICTWA, a wyrazem BIOTECHNOLOGII powinien być wpisany przecinek?
Tak, w nazwach rozwiniętych instytucji, uczelni i innych tego typu placówek umieszczamy przecinek, jeśli to konieczne, bo ma od oddzielać równorzędne człony nazwy, np. Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Instytut Neofilologii, Komunikacji Społecznej i Europeistyki, Zespół Szkół Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych, Zakład Chemii Nieorganicznej, Metaloorganicznej i Katalizy. Oczywiście w skrótowcach utworzonych od tego typu nazw przecinki owe się pomija: MOŚZNiL, WMFiCh, MTBiGM, INKSiE, ZSMEiE, ZChNMiK.
Każdy człon tego typu nazw własnych – oprócz spójników i przyimków – piszemy wielką literą: Wydział Ogrodnictwa Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, Związek Polaków w Niemczech.
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-06-16
Proszę o podpowiedź, jak pisać nazwę dzielnicy miasta – z łącznikiem czy bez łącznika? Chodzi o nazwy miejscowe Karwina-Frysztat, Karwina-Darków, Karwina-Kopalnie...
Nazwy miejscowe złożone z dwóch lub więcej członów, które wspólnie identyfikują jednostkę administracyjną lub/i geograficzną (czyli miejscowość lub jej część, np. dzielnicę), piszemy z łącznikiem zgodnie z regułą 184 opublikowaną po raz pierwszy w wydaniu 2. „Wielkiego słownika ortograficznego PWN” pod red. E. Polańskiego (Warszawa 2006; zob. także w następnych wydaniach tego słownika). Zasada ta obejmuje zarówno złożone nazwy miejscowości, jak Bielsko-Biała, Skarżysko-Kamienna, Czechowice-Dziedzice, Iwonicz-Zdrój, Rabka-Zdrój, Busko-Zdrój, Krynica-Zdrój, Kędzierzyn-Koźle, Golub-Dobrzyń, jak i nazwy miejscowości wraz z nazwami dzielnic, np. Bielsko-Biała-Lipnik, Warszawa-Okęcie, Warszawa-Praga-Północ, Warszawa-Śródmieście, Katowice-Szopienice, Katowice-Dąb, Kraków-Płaszów, Wrocław-Krzyki itp.
Słowotwórstwo2015-06-14
Szanowni Państwo!
Uprzejmie proszę o pomoc we frapującej mnie sprawie. Nazwiska mężatek utworzone są przez dodanie -owa, np. Wilk > Wilkowa. Nazwiska panien utworzone są przed dodanie -anka lub -ianka, np. Wilk > Wilkówna. Jak należałoby odmienić według powyższej zasady godności kobiet, które dziś noszą nazwiska: Kowalska, Żmijewska? Kowalówna oraz Żmijówna? A może Żmijewskówna?
Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź.
Ukłony, Magdalena
Tradycyjnie w polszczyźnie formy odmężowskie (nazwiska żon) za pomocą przyrostka -ina / -yna, a formy odojcowskie (nazwiska córek) za pomocą przyrostka -anka tworzy się od nazwisk zakończonych w formie podstawowej na -a, np. Puzyna → Puzynina → Puzynianka, Zaręba → Zarębina → Zarębianka, Sapieha → Sapieżyna → Sapieżanka, Labocha → Laboszyna → Laboszanka, Czubala → Czubalina → Czubalanka, Kotula → Kotulina → Kotulanka.
Aby utworzyć nazwiska żon i córek do nazwisk zakończonych na spółgłoskę lub na -o, dodaje się przyrostek -owa i odpowiednio -ówna. np. Bajer → Bajerowa → Bajerówna, Nowak → Nowakowa → Nowakówna, Sławek → Sławkowa → Sławkówna, Kleszcz → Kleszczowa → Kleszczówna, Jędrzejko → Jędrzejkowa → Jędrzejkówna.
Jak widać, dodanie przyrostków -ina / -yn i -anka sprawia, że w nowo powstałej formie pojawiają się (czasem znaczne) wymiany (oboczności) głosek, co może utrudniać zidentyfikowanie formy podstawowej nazwiska, dlatego też nawet osoby noszące nazwiska zakończone na -a wybierają niekiedy – wbrew tradycji – przyrostek -owa, np. Piętka → Piętkowa, Macha → Machowa (tradycyjnie: Piętczyna, Maszyna).
Od nazwisk zakończonych na -ska, -cka form odmężowskich nie tworzy się i nigdy nie tworzyło, a nazwiska tego typu odmienia się jak przymiotniki rodzaju żeńskiego: Kowalska, Kowalskiej, Kowalską.
Wymienione w pytaniu formy Kowalówna i Żmijówna sygerują, że podstawowymi formami nazwisk ich nosicielek są Kowal i Żmij (tu ewentualnie Żmija, choć wzorcowo forma odojcowska od nazwiska Żmija powinna brzmieć Żmijanka).
Forma *Żmijewskówna nie przystaje do żadnych zasad gramatycznych polszczyzny, zarówno współczesnej, jak i dawnej.
Poprawność komunikacyjna2015-06-11
W Polsce można spotkać się z dwoma wyrażeniami, jeśli chcemy wyjść z domu. Która z form jest poprawna: na pole czy na dwór?
W „Wielkim słowniku języka polskiego PWN” znajdziemy jednoznaczną odpowiedź na to pytanie. Forma na dwór ma zasięg ogólnopolski, natomiast forma na pole w znaczeniu ‘na dwór’ ma charakter regionalny, typowy dla Małopolski.
Katarzyna Krulicka

Odmiana2015-06-07
Jaki rodzaj mają rzeczowniki w liczbie mnogiej: męski, żeński i nijaki czy męskoosobowy i niemęskoosobowy?
Na temat rodzajów w języku polskim obszernie wypowiedział się przewodniczący Rady Języka Polskiego prof. Andrzej Markowski. Oto link do tekstu Profesora: http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=357:rodzaje-w-jzyku-polskim&catid=44:porady-jzykowe&Itemid=58.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12