Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-05
Oglądając dzisiaj telewizję, usłyszałam z ust pani Anny Muchy, że jej nazwisko się nie odmienia. Jak to jest z jej nazwiskiem? Wydawało mi się, że akurat nazwisko Mucha jest polskie, więc się odmienia – tak samo jak ten latający owad. Moja koleżanka, która ma na nazwisko Skorupa również twierdzi, że jej nazwiska się nie odmienia. Jak więc poprawnie powinno się odmieniać? Może ja też powinnam wymyślić sobie, że nie można mojego nazwiska (Brzostyńska) odmieniać:)?
Co prawda, nazwiska kobiet bardzo często są nieodmienne, ale istnieje wśród nich jedna grupa, którą odmieniać należy, i są to nazwiska zakończone na -a. Oczywiście podane przez Panią nazwiska znajdują się w tej grupie i ich nieodmienianie jest niezgodne z normą językową. Możliwe, że stwierdzenia wspomnianych osób wynikają z niewiedzy. Jeśli jednak jest to ich prywatne życzenie, stajemy przed problemem, czy bardziej zależy nam na poprawności językowej, czy może na tym, by nie urazić naszego rozmówcy. Wybór może okazać się trudny, dlatego nie polecam „wymyślania sobie” nieodmienności nazwiska, gdy jego odmiana nie ulega wątpliwości, bo jak widać wynikają z tego same problemy.
Daria Sitko
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-04
Chciałabym poruszyć wielokrotnie już omawiany temat odmiany nazwisk (niestety nie mogłam znaleźć wśród dotychczasowych odpowiedzi pasującej do mojego pytania). Czy osoba nosząca nazwisko pochodzenia niemieckiego (niech to będzie Gross) może zdecydować, że nie chce, aby odmieniano jej nazwisko? Czy w przypadku odmiany tego nazwiska przyglądam się panu Grossowi można ewentualnie podciągnąć zasadę, że lepiej go nie odmieniać, bo nie wiadomo czy w mianowniku jest forma Gross czy Grosse?
Nazwisko jest niejako własnością noszącej je osoby – ma więc prawo do takiego zastrzeżenia. Możliwość nieodmieniania nazwisk obcych męskich jest w ogóle dopuszczalna, gdy nazwisko zostanie poprzedzone imieniem lub rzeczownikiem pospolitym, np.: panu Gross lub Walterowi Gross.
Aldona Skudrzyk
Składnia2010-12-03
Bardzo proszę o wyjaśnienie, która forma w języku polskim jest poprawna – czy stwierdzenie mieszkam w Wawrze czy też mieszkam na Wawrze (chodzi o dzielnicę Warszawy).
Poprawną formą jest mieszkam na Wawrze, zgodnie z zasadą, iż z częścią nazw geograficznych używa się tradycyjnie przyimka na, a nie w. Wśród tych nazw znajdują się właśnie nazwy dzielnic miast. Wyjątek stanowią sformułowania: w Śródmieściu, w centrum.
Małgorzata Więzik
Odmiana2010-12-03
Piszę do Państwa z zapytaniem o formę dopełniacza l.mn. rzeczownika fundusz. Z informacji, które udało mi się znaleźć wynika, iż poprawną formą jest forma funduszy, gdyż jest to rzeczownik zakończony na spółgłoskę historycznie miękką. Czy forma funduszów jest jednak błędna, skoro w analogicznym słowie kosz poprawne są obie formy: koszy i koszów?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego uznaje obie formy za poprawne: funduszy albo funduszów.
Joanna Przyklenk
Interpunkcja2010-12-02
Na stronie poradni PWN pojawiły się dwie odpowiedzi, które stawiają pod znakiem zapytania odpowiednie stawianie przecinka kończącego list itp. Chodzi o te zapytania: pierwsze i drugie
Dlatego chciałbym się dowiedzieć, która z tych odpowiedzi jest prawidłowa. A może chodzi po prostu o własne preferencje i żadna z reguł słownikowych nie wskazuje na jednoznaczne działanie?
Słowniki poprawnościowe nie wypowiadają się bezpośrednio w kwestii użycia bądź nieużywania znaku przestankowego między słowem Pozdrawiam lub formułą Z poważaniem a podpisem w zakończeniu e-maila czy np. zwykłego listu. Tak więc mamy tu właściwie sporą dowolność zapisu. Radziłabym jednak, za Adamem Wolańskim, ze względów edytorskich zrezygnować w powyższych kontekstach z interpunkcji, tym bardziej że podpis przenosimy przecież zazwyczaj do nowego wersu (zob. poniżej).
Pozdrawiam serdecznie
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-12-01
Proszę o wyjaśnienie pisowni słowa (słów): ponaddwukrotny (tak jak ponaddwuletni?) czy ponad dwukrotny? Nie mogłam tego znaleźć ani w słowniku ortograficznym, ani w języka polskiego, ani w żadnym innym.
Jeśli potraktujemy ponad- jako cząstkę słowotwórczą, musimy ją z liczebnikami wielokrotnymi, podobnie jak z przymiotnikami, pisać łącznie, a zatem ponaddwukrotny, ponadpięciokrotna itd. Ale oczywiście można też ponad zinterpretować jako partykułę (dodawaną do liczebników bądź odliczebnikowych przymiotników i przysłówków oraz do rzeczowników wyrażających ilość czegoś) i wtedy stosować równie zasadny oraz poprawny zapis ponad dwukrotny, ponad pięciokrotny.
Katarzyna Mazur
Składnia2010-12-01
Bardzo proszę o podpowiedź, która wersja jest poprawna: PARP/PAN itp. zaproponował czy PARP/PAN itp. zaproponowała?
Poprawne są obie wersje zapisu. Pytanie o wartość kategorii rodzaju dla czasownika (orzeczenia) w powyższych zadaniach jest w istocie pytaniem o rodzaj użytych w nich skrótowców (tu: podmiotów). Rodzaj gramatyczny skrótowca (a także jego liczbę) ustala się zaś dwojako. Po pierwsze, można skrótowiec rozwinąć, by zobaczyć, jaki rodzaj przypisany jest nadrzędnemu członowi pełnej nazwy przez niego zastępowanej, i taki sam nadać skrótowcowi. Stosując ten sposób, musielibyśmy przyjąć, że PAN (od: Polska Akademia Nauk) oraz PARP (od: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) mają rodzaj żeński, tak samo jak wyrazy akademia i agencja, które są głównymi wyrazami nazwy złożonej. Druga metoda określenia rodzaju gramatycznego skrótowca odwołuje się do jego wymowy. Kiedy ostatnią wypowiadaną głoską skrótowca jest spółgłoska, tak jak ma to miejsce w obu omawianych przykładach (por.: [parp]; [pan]), na pewno ma on na podstawie tego kryterium rodzaj męski. Jeśliby jednak skrótowiec kończył się w wymowie na akcentowane [e, i, o, u] przybrałby rodzaj nijaki, np.: to NRD (bo: [en-er-de]), to WSI (bo: [wu-es-i]). Z kolei gdyby w jego zakończeniu znalazło się [a] pod akcentem, rodzaj mógłby być żeński lub nijaki, np. to AK [a-ka] – r. nijaki, ta RPA [er-pe-a] – r. żeński. Jeżeli natomiast zamykającą głoską byłoby niekacentowane [a], skrótowcowi przysługiwałby rodzaj żeński, por. FAMA (Festiwal Artystyczny Młodzieży Akademickiej (bo: [fama]).
Dodam jeszcze, że wydawnictwa poprawnościowe zalecają stosowanie w polszczyźnie staranniejszej raczej pierwszego z omówionych sposobów ustalania rodzaju skrótowca. Pomijając inne względy, w przypadku skrótowców od nazw polskich jest on chyba nawet łatwiejszy, więc i z tego względu warto się do niego odwoływać.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Czy poprawna jest forma: proszę o odpowiedź do 14 maja, czy też proszę o odpowiedź do dnia 14 maja.
Poprawną formą jest oczywiście: proszę o odpowiedź do 14 maja, przecież data 14 maja wyraźnie wskazuje, że chodzi o dzień.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Składnia2010-11-23
Która forma jest poprawna: dofinansowanie czegoś czy dofinansowanie do czegoś?
Poprawna forma to dofinansowywanie czegoś, np. ministerialne dofinansowanie szkół, a nie *ministerialne dofinansowanie do szkół.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Składnia2010-11-23
Proszę uprzejmie o informację, czy poprawny jest zwrot: kilkoro dziewcząt i chłopców poszło do kina? W słowniku znalazłam tylko pod hasłem kilkoro: ludzi, dzieci, sportowców. Nie mam pewności, czy: kilkoro dziewcząt i chłopców, czy: kilka dziewcząt i kilku chłopców jest poprawnie.
Poprawnie będzie tylko: kilkoro dziewcząt i kilku chłopców poszło do kina, ponieważ rzeczownik dziewczę łączy się z liczebnikami zbiorowymi, zaś chłopiec z głównymi i nie ma innej możliwości, by zachować wymagania składniowe tych rzeczowników w związkach z liczebnikiem.
Oczywiście konstrukcje takie jak omawiana do łatwych nie należą. Użycie liczebników zbiorowych stwarza problemy, bo chyba nie do końca rozumiemy zapisy reguły, wedle której łączy się z nimi m.in.: 1) rzeczownik rodzaju nijakiego z M. lp. na , oznaczający istoty młode (np. pięcioro piskląt, ośmioro dziewcząt); oraz 2) rzeczownik oznaczający w liczbie pojedynczej istotę rodzaju męskiego, ale stosowany w liczbie mnogiej na oznaczenie zbioru złożonego z jednostek różnej płci (np. kilkoro studentów).
Skupmy się chwilę na punkcie 2. Ważne jest – choć może nie zawsze wystarczająco mocno akcentowane – że zbiór, o którym tam mowa, jest określany jednym rzeczownikiem. Niepoprawny byłby zapis: *kilkoro studentek i studentów, bo mamy już wtedy dwa rzeczowniki, do których liczebnik miałby się odnosić, a żaden z nich sam nie oznacza w tym kontekście zbioru różnopłciowego, bo każda z członkiń grupy studentek będzie tylko żeńska, a każdy z członków zbioru studentów tu akurat męski. Podobnie nie możemy użyć konstrukcji *kilkoro dziewcząt i chłopców – znów liczebnik łączy się z nazwą grupy ludzi określanej dwoma rzeczownikami, a to jest nieuprawnione w tym przypadku. Zauważmy zresztą, że gdyby powyższe połączenie nie było wadliwe, powinniśmy umieć je przekształcić w następujący sposób *kilkoro dziewcząt i kilkoro chłopców, a to jest niewykonalne, gdyż rzeczownik w liczbie mnogiej chłopcy nie zakłada zbioru różnopłciowego, a zatem nie łączy się z liczebnikiem zbiorowym. Za niedozwoloną należy uznać również konstrukcję *kilka dziewcząt i kilku chłopców – słowo dziewcząt musi być poprzedzone liczebnikiem zbiorowym, a nie głównym, jak w przykładzie.
Katarzyna Mazur
Odmiana2010-11-23
Pracuję w Multikinie. Nie wiem dlaczego, nikt nie chce odmieniać nazwy firmy. Używa się tu formy: pracuję w Multikino, współpraca z Multikino, zapraszamy do Multikino itp. Według mnie nie jest to poprawna forma. Brzmi to niezręcznie i źle. Chciałabym się dowiedzieć, czy moja irytacja na nieodmienianie Multikina jest słuszna.
Multikino nie jest wyrazem nieodmiennym, w związku z tym irytacja Autorki/Autora listu jest jak najbardziej uzasadniona. Mnie też przywołane tu przykłady rażą. Są po prostu błędne i takiej praktyce należy się przeciwstawiać – zatem gratuluję językowego wyczucia.
Ewa Biłas-Pleszak
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Na poniższych stronach znalazłem wyraz newsletter. W słowniku języka polskiego nie ma takiego wyrazu. Obecnie z dużą grupą osób jestem w trakcie tłumaczenia dużego systemu komputerowego na język polski. Szef projektu twierdzi, że słowo newsletter powinniśmy zamienić słowem biuletyn, które jest bardziej poprawne językowo. Czy użycie wyrazu newsletter jest poprawne?
Nawet najnowsze słowniki nie notują jeszcze słowa newsletter. Jednak w publikacjach poprawnościowych odnaleźć można rzadziej używane leksemy jak news czy newsroom. Wydaje się więc, że coraz większe upowszechnienie newslettera jako formy rozsyłania informacji spowoduje akceptację również tego leksemu. Newsletter jest terminem specjalistycznym, a w tej grupie słownictwa akceptacja dla zapożyczeń (w tym anglicyzmów) jest największa. Zakresy znaczeniowe słów newsletter i biuletyn (który notabene również jest pożyczką językową – tyle że starszą i z języka francuskiego) nie pokrywają się w pełni, co może uzasadniać użycie w tekstach specjalistycznych terminu newsletter. Przyjęcie słowa newsletter wiąże się również z koniecznością odmiany go według polskiego paradygmatu (M. newsletter; D. newslettera; C. newsletterowi; B. newsletter; N. newsletterem, Msc. newsletterze).
Alicja Podstolec
Składnia2010-11-14
Mam pytanie co do czasownika chcieć. Czy powiem: Chcesz gruszkę czy chcesz gruszki?
Obydwie wskazane w pytaniu formy są poprawne, ich użycie jednak będzie niosło ze sobą nieco odmienne sensy: chcesz gruszkę? – oznacza, czy pytany chce całą, jedną gruszkę, a pytanie chcesz gruszki? – czy pytany chce kawałek gruszki. Obowiązującą tu zasadą jest następująca reguła: [ktoś] chce [coś] (czasownik chcieć wymaga tu rzeczownika konkretnego oznaczającego całość w bierniku), np.: chce książkę, gazetę, płytę, jabłko; [ktoś] chce [czegoś] (tu chcieć wymaga rzeczowników w dopełniaczu – albo rzeczownika konkretnego oznaczającego część czegoś, albo rzeczownika abstrakcyjnego), np.: chce chleba (części chleba, nie całego bochenka), jabłka (kawałka jabłka) pracy, szczęścia, wolności.
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2010-11-13
Czy poprawne jest sformułowanie: dzisiaj weszłam na komputer?
Oczywiście konstrukcja taka jest niepoprawna. Szerzy się jako przejaw upotocznienia naszych kontaktów językowych. Użycie przyimka na rozszerzyło zakres występowania niepomiernie: na sali, na fabryce, na zarządzie. Są to konstrukcje dopuszczalne jedynie w kontaktach potocznych; mówionych. W przytaczanym przypadku sformułowanie brzmi zresztą jakże dosłownie. Lepiej: pracuję przy komputerze, z komputerem, na komputerze.
Aldona Skudrzyk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-13
Skąd pochodzi końcówka -n w nazwach Neron i Korbulon czy Otton? Przecież w nazwach oryginalnych z języka łacińskiego litera -n nie występuje.
W języku polskim znajdują się imiona zakończone na -o, które mają element -n- tylko w przypadkach zależnych (Hugo, ale: Hugona, Hugonowi; Bruno, ale: Brunona, Brunonowi) oraz takie, w których element -n- występuje w każdej formie przypadkowej (m.in.: Neron, Otton, Cyceron, Platon, Scypion). Zgodnie z informacjami zawartymi w słownikach języka polskiego i poradnikach językowych element -n- w imionach łacińskich i greckich pochodzi z deklinacji łacińskiej i jest wynikiem wyrównania formy mianownika do form przypadków zależnych, które były rozszerzone o element -n-, por.: Nominativus (Mianownik) Otto; Genetivus (Dopełniacz) Ottonis; Dativus (Celownik) Ottone etc.
Polszczyzna, przejmując imiona wielkich Rzymian czy Greków, pozostawiła ten element, być może dla uszanowania reguł gramatyki łacińskiej (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny Red. A. Markowski. Warszawa 2003; Grzenia J.: Słownik imion. Warszawa 2002; O dobrej i złej polszczyźnie. Red. W. Kochański, B. Klebanowska, A. Markowski. Warszawa 1985).
Kinga Knapik
Ortografia2010-11-12
Jak zapisać pomarańczowożółty środek krokusa?
Przymiotniki o członach nierównorzędnych znaczeniowo, tzn. takie, w których główne znaczenie zawarte jest w drugim członie, natomiast pierwszy człon złożenia określa bliżej to znaczenie, pisze się łącznie, np. pomarańczowożółty (‘żółty o odcieniu pomarańczowym’), pomarańczowoczerwony (‘czerwony o odcieniu pomarańczowym’), bladoróżowy (‘różowy o bladym odcieniu’), perłowoszary (‘szary z odcieniem perłowym’), słonogorzki (‘gorzki z posmakiem słonym’).
Joanna Przyklenk
Interpunkcja2010-11-08
Proszę o informację, gdzie w tym wypadku postawić przecinek:
– Pisz tak, aby każdy mógł przeczytać.
– Pisz, tak aby każdy mógł przeczytać.
– Pisz, tak, aby każdy mógł przeczytać.
Czy każdy zapis jest prawidłowy i wynika tylko z intencji piszącego?
Każdy z podanych zapisów jest dla jakiejś interpretacji poprawny. Warto jednak zwrócić uwagę na to, iż w pierwszym zdaniu nacisk kładziony jest na sposób, w jaki ktoś ma pisać (użyjemy tej wypowiedzi, jeśli chcemy, by czyjeś pismo było np. wyraźne). Z kolei w drugim położony jest on przede wszystkim na czynność pisania (Pisz, a nie mów!). Zdanie to mogłoby np. wyrażać w nieco krótszy sposób myśl zawartą w takiej wypowiedzi: Pisz, by dzięki temu każdy mógł się dowiedzieć, jakie jest twoje zdanie. Trzecie zdanie narzuca natomiast następującą interpretację: Pisz, a skoro już piszesz, to rób to starannie. Przykłady te potwierdzają, że faktycznie interpunkcja w wielu przypadkach zależy od intencji komunikatu.
Barbara Pukalska
Ortografia2010-11-08
Dziękuję uprzejmie za odpowiedź na pytanie o zapis wyrażenia kiełbasa średnio rozdrobniona. Zasugerowałam się pisownią słowa średniozamożny. Po przeczytaniu Pani wyjaśnienia zaczynam mieć wątpliwości, czy nie należałoby pisać średnio zamożny.
Można pisać średnio zamożny albo średniozamożny. Niektóre wyrażenia po prostu się zleksykalizowały i dziś stanowią jedno słowo. Takich wyjątków nie jest dużo. Por. często omawiane w tym kontekście przez poradniki językowe przykłady: [kupiłem] płytę długogrającą lub płyta [już] długo grająca (obie konstrukcje, jak widać, o nieco innym znaczeniu) czy też słabowidzący człowiek (gdy mowa o takim, który ma wadę wzroku) oraz słabo widzący człowiek (jeśli chodzi o osobę, która niekoniecznie musi stale nosić okulary, ale akurat w danym momencie źle widzi, bo jest ciemno).
No tak, wyjątków niby nie jest wiele, trzeba jednak zachować czujność.
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-11-08
Jaka jest poprawna pisownia: kiełbasa średnio rozdrobniona czy kiełbasa średniorozdrobniona?
Poprawnie będzie: średnio rozdrobniona. By ustalić pisownię w tym i jemu podobnych przypadkach, trzeba zastanowić się, jaką częścią mowy byłby oba człony konstrukcji, gdybyśmy spróbowali zmienić ich kolejność. Jeśli po takim przekształceniu drugi element będzie przysłówkiem, a pierwszy przymiotnikiem lub imiesłowem przymiotnikowym, który jest przez ten przysłówek określany, to przy pierwotnym szyku zastosujemy pisownię rozdzielną. No i w podanym w pytaniu przykładzie właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia. Kiełbasa średnio rozdrobniona to bowiem ‘kiełbasa [która została] rozdrobniona średnio’ (gdzie rozdrobniona to imiesłów przymiotnikowy, a średnio – przysłówek).
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-11-08
Jak napisać aqua park?
Park wodny to inaczej aquapark lub akwapark. Podane formy zapisu są równoprawne.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12