| Poprawność komunikacyjna | 2008-02-04 |
| Proszę o wykładnię dotyczącą używania jak i gdy na początku zdania. Przykładowo, która forma jest poprawna: Jak tylko otrzymam... czy Gdy tylko otrzymam...? | |
| Spójnik gdy służy m.in. wprowadzaniu zdań warunkowych i czasowych. Piszę „między innymi”, ponieważ w tym kontekście jest właśnie zastępowany przez spójnik jak, lecz tylko w tekstach potocznych mówionych. W innych kontekstach - neutralnych a także książkowych – gdy możemy zastępować bez uszczerbku na stylu spójnikiem kiedy bądź jeśli. A więc: Kiedy przyjedzie, pójdziemy wreszcie do kina. Gdy przyjedzie, pójdziemy wreszcie do kina. Jeśli przyjedzie, pójdziemy wreszcie do kina. [potoczne] Jak przyjedzie, pójdziemy wreszcie do kina. Gdy / jeśli zbada się fokę w tych warunkach, otrzyma się niewiarygodny wynik. [potoczne] Jak zbada się fokę w tych warunkach, otrzyma się niewiarygodny wynik. Iwona Loewe |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2008-02-01 |
| Proszę o udzielenie odpowiedzi, czy niżej sformułowane zdanie jest poprawne: Do Urzędu Celnego w ..... został przekazany protokół pokontrolny nr....., sporządzony przez funkcjonariuszy tut. Urzędu w wyniku przeprowadzonej kontroli celnej w przedsiębiorstwie …. |
|
| Zdanie jest poprawne gramatycznie. Jedynym mankamentem byłoby niepotrzebne stosowanie skrótu tut. zamiast całego wyrazu, jest to jednak tak powszechny zwyczaj w języku urzędowym, że nie można takiej formy zdecydowania potępić. Lepszą wersją byłoby jednak tutejszego. Katarzyna Wyrwas |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2008-02-01 |
| Uprzejmie proszę o skomentowanie poprawności określeń: na oddział / do oddziału oraz na oddziale / w oddziale. Problem dotyczy oddziału finansowego i m.in. rozstrzygnięcia, czy niedopuszczalne jest np. sformułowanie prośby: o aktualizację danych i odesłanie na oddział finansowy (w domyśle – na adres oddziału finansowego). | |
| Przyimek na jest niewątpliwie w polszczyźnie nadużywany. Najczęstsza jego funkcja to tworzenie wyrażeń określających relacje przestrzenne, zwłaszcza 'bycie na czymś': na ulicy, na półce. W opisanym przypadku wątpliwości nie ma - nie chodzi w podanych wyrażeniach o relacje przestrzenne. Lepiej zatem aktualizowane dane odesłać do oddziału, niech pozostaną w oddziale. Wymienione w pytaniu konstrukcje z przyimkiem na mają wyraźny potoczny charakter, można więc ostatecznie użyć ich w rozmowie potocznej, na pewno nie powinno się ich zastosować w postaci pisanej. Aldona Skudrzyk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2006-01-20 |
| Szanowni Państwo! Na posiedzeniu rady wydziału dziekan powiedział: Recenzję napisała pani doktor habilitowany Janina Nowak. Udzielam głosu pani doktor habilitowany Janinie Nowak. Moim zdaniem powinien używać formy żeńskiej, czyli habilitowana i odmienić ją przez przypadki: Recenzję napisała pani doktor habilitowana Janina Nowak. Udzielam głosu pani doktor hablitowanej Janinie Nowak. Nowy słownik poprawnej polszczyzny nie zajmuje się tą kwestią. Szukałem w innych źródłach - nie znalazłem. Problem ten pojawił się, w pewnym sensie ubocznie (bo pytanie dotyczyło biegłej rewident), w odpowiedzi, której udzielił Marek Łaziński na pytanie skierowane do Poradni Językowej PWN. Jego komentarz w odniesieniu do doktor habilitowanej nie jest jednak jasny. Proszę o odpowiedź, czy w interesującej mnie kwestii możemy powołać się na jakąś zasadę, czy mamy respektować niejednoznaczny uzus językowy? Serdecznie pozdrawiam! | |
| Szanowny Panie, funkcjonowania żeńskich form nazw zawodów, funkcji, stopni i tytułów naukowych jest zagadnieniem złożonym zarówno ze względu na system gramatyczny języka polskiego, jak i uwarunkowania kulturowe, a także zakres użycia. Poza tym obserwujemy tendencję do tworzenia nazw żeńskich w wielu zawodach, więc nie powinno dziwić korzystanie z możliwości, jakie daje system językowy. A są nimi przyrostki - coraz częściej w mowie, a i w piśmie pojawiają się np. socjolożka i psycholożka, nieodmienność rzeczownika spotkałem się z doktor Kowalską, poprzedzanie nieodmienianego rzeczownika odmienianym wyrazem pani spotkałem się z panią psycholog Nowak i wreszcie sposób derywacji nazw żeńskich, na który Pan zwrócił uwagę, w przypadku połączenia rzeczownika z przymiotnikiem, czyli nieodmienność rzeczownika i odmiana przymiotnika w rodzaju żeńskim Rozmawiałem z (panią) redaktor naczelną Janiną Nowak. Należy podkreślić, że mówimy tu o wariancie komunikacyjnym, a nie oficjalnej dwuczłonowej nazwie zawodu, stopnia lub tytułu naukowego. Sformułowanie Anna Kowalska uzyskała stopień doktora habilitowanego, w którym rzeczownik i przymiotnik odmieniane są zgodnie ze wzorem odmiany w rodzaju męskim, należy do rejestru oficjalnego języka polskiego, czyli występuje w dokumentach pisanych, a także odczytywanych, np. w sprawozdaniu lub w protokole. W komunikacji mówionej w kontaktach oficjalnych i nieoficjalnych zarówno w zwrotach bezpośrednich typu proszę Panią doktor habilitowaną o zabranie głosu, udzielam głosu Pani doktor habilitowanej, jak i w referujących recenzję napisała pani doktor habilitowana, czyli w sytuacjach komunikacyjnych podanych przez Pana, lepiej używać przymiotnika w rodzaju żeńskim. Piszę lepiej, ponieważ pozostaje to w zgodzie ze zwyczajem językowym i systemem gramatycznym języka polskiego, który jest językiem fleksyjnym, a kategoria rodzaju dla przymiotników jest kategorią fleksyjną. Romualda Piętkowa |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2006-01-16 |
| Uprzejmie proszę o odpowiedź, który zwrot jest poprawny: Szanowna Pani Przewodnicząca czy Szanowna Pani Przewodniczący? | |
| Oczywiście wyrażeniem poprawnym, jeśli zwracamy się do kobiety, jest forma Szanowna Pani Przewodnicząca. Przewodniczący to mężczyzna, a jego żeńskim odpowiednikiem jest przewodnicząca. Czasami żeńskie nazwy piastowanych funkcji nie są transparentnymi ekwiwalentami, tak jest np. w zestawieniu dyrektor - dyrektorka czy kierownik - kierowniczka (w którym słowa dyrektorka i kierowniczka wartościowane jest mniej pozytywnie niż dyrektor i kierownik, a przez to kobiety wolą, aby zwracano się do nich Pani dyrektor lub Pani kierownik). Natomiast w zestawieniu przewodniczący - przewodnicząca nie ma takich różnic semantycznych. A zatem mówiąc Szanowna Pani Przewodnicząca, w żadnym wypadku nie umniejszamy wartości piastowanego przez tę osobę stanowiska. Katarzyna Sujkowska-Sobisz |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2006-01-16 |
| Witam! Bardzo proszę o odpowiedź, czy określenie telefon z klawiaturą wybiórczą oznaczające telefon z przyciskami jest określeniem prawidłowym, czy może istnieje jakiś inny przymiotnik pozwalający dookreślić tę cechę telefonu. Dziękuję za odpowiedź, pozdrawiam. | |
| Myślę, że wyrażenie klawiatura wybiórcza jest pleonazmem, czyli w przymiotniku powtarza część treści rzeczownika. Dlatego niech pozostanie po prostu klawiatura, zaś nacechowana (bo rzadsza już dziś) będzie tarcza, za pomocą której wszak też się wybiera, lecz kręcąc, a nie przyciskając. Wybiórczy niech dalej służy za synonim niedokładnego czy też nieobejmującego całości, zaś tak niedaleki wyborczy niech związany będzie nadal z kalendarzem, okresem, lokalem. Iwona Loewe |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2006-01-11 |
| Chciałbym zapytać, czy można powiedzieć np. o mleku, że jest jedwabiste, albo o kremie, że jest aksamitny? (Pytanie inspirowane reklamami, w których używa się ww. słów.) | |
| Oczywiście, że można, język bowiem bardzo chętnie poddaje się twórczej inwencji jego użytkowników. A w reklamach sięga się chętnie po tego typu metafory, by wzmocnić przekaz, uatrakcyjnić go i dzięki temu zwrócić uwagę odbiorcy tekstu – potencjalnego klienta. Konstruując taki komunikat zakłada się, że adresat ma świadomość przenośnego znaczenia słów. Ale chyba nie wszyscy przedstawiciele działu marketingu w to wierzą, bo zdarzyło mi się kupić mydło w płynie, rekomendowane zdaniem zachwalającym jego kremową konsystencję, pod którym pojawiła się uwaga, że pysznie kremowe, ale do mycia nie do jedzenia :-). Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-12-13 |
| Czy słowo oznaczone w słowniku jako zwrot regionalny, ma częstsze zastosowanie niż oznaczone jako zwrot rzadko używany? Przykład: dwu - rzadko używany, szmalec (jako smalec) – regionalny. Co jest formą bardziej dopuszczalną? | |
| Nie możemy jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Kwalifikatory rzadko i regionalny wydzielone zostały ze względu na kryterium określające zasięg występowania wyrazów. Zwrot rzadko może dotyczyć słów stosowanych w całej Polsce, ale notujących niewielka frekwencję, natomiast kwalifikator regionalny wskazuje, że dana forma występuje tylko w określonej części Polski. W polszczyźnie ogólnej za mniej nacechowane uchodzą prawdopodobnie wyrazy opatrzone kwalifikatorem rzadki. Regionalizmy, z normatywnego punktu widzenia, nie są akceptowalne w polszczyźnie oficjalnej, mogą być natomiast stosowane w języku familijnym. Wyrazy rzadkie natomiast mieszczą się w normie językowej w każdej sytuacji komunikacyjnej. Katarzyna Sujkowska-Sobisz |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-11-20 |
| Mam książkę z zakresu ergonomii, w której występuje zdanie: W prawodawstwie polskim środowisko pracy jest jednym z obszarów prewencji zagrożeń zawodowych. Mam wątpliwości co do zwrotu prewencja zagrożeń. Czy nie powinno być prewencja w zakresie zagrożeń? A może jeszcze inaczej? Bardzo proszę o odpowiedź. | |
| Proponuję brzmienie tego „odkrywczego” zdania: W środowisku pracy ustawowo zapobiega się zagrożeniom. Słowniki w ogóle ten rodzaj tautologii piętnują i dla prewencji przewidują konteksty: stosować prewencję, oddział prewencji policji, gdyż wiadomo, że zapobiega się złym skutkom. Iwona Loewe |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-11-20 |
| Chciałabym zapytać jak należy w dokumentach wpisywać stan cywilny: rozwódka czy rozwiedziona? | |
| Obie formy są w języku polskim poprawne. W pismach urzędowych oraz ankietach stosuje się je zamiennie. Rozumiem, że Pani problem wynika z potrzeby dokonania wyboru, zalecam zatem zastosowanie formy stylistycznie mniej nacechowanej, czyli rozwiedziona. Rozwódka mimo podobieństwa semantycznego do podobnych rzeczownikowych określeń typu mężatka, panna, wdowa formalnie przypominać może bowiem formacje nacechowane potocznie, typu zrzutka, rozbiórka, szoferka, jubilerka. Iwona Loewe |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-11-18 |
| Często słyszę określenie jej życie zmieniło się o 360 stopni - dla mnie za matematycznego punktu widzenia jest niepoprawne, bo to nie jest radykalna zmiana, tylko powrót do punktu wyjścia. Czy jest to również błąd językowy? Przyznam, że nie zdarzyło mi się usłyszeć, żeby czyjeś życie zmieniło się o 180 stopni, albo o 90 stopni - co z matematycznego punktu widzenia byłoby bardziej uzasadnione, jako istotna i wielka zmiana w życiu. Dziękuję za odpowiedz. Anna M. | |
| Słusznie Pani zauważyła, że zwrot o 360 stopni jest niczym innym, jak powrotem do punktu wyjścia, zatem trudno mówić w tym przypadku o jakiejkolwiek zmianie. Widziałbym tu dwa nakładające się błędy – jeden logiczny, a drugi frazeologiczny – bo w mowie potocznej, wbrew Pani doświadczeniu, bardzo często występuje określenie zmienić coś o 180 stopni. Oto kilka przykładów z Internetu: Przy okazji tego spotkania, londyński Times odnotowuje, że może ono zmienić o 180 stopni sytuację finansową dwóch głównych brytyjskich kanałów telewizyjnych, Myślenie uzależnionego z chwili na chwilę potrafi się zmienić o 180 stopni, Na szczęście cała sytuacja może się już niedługo zmienić o 180 stopni, a wszystko to za sprawą kilku planowanych premier. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-11-18 |
| Czy mogę napisać hasło w kampanii wyborczej Justyna na przewodniczącą, czy jest ono poprawnie napisane? | |
| Jest to typowy wyborczy slogan, do którego przyzwyczaiły już nas media, rodzaj szablonu, wykorzystywanego w różnych kampaniach, zatem i w prowadzonej przez Panią / Pana także może zostać użyty. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-09-21 |
| Jak poprawnie należy na pisać: Prosimy uprzejmie o przesłanie odpowiedzi na adres... czy Prosimy przesłać odpowiedź na adres...? | |
| Pod względem poprawnościowym obie wypowiedzi są równie dobre. Pierwsza z nich jest bardziej uprzejma, dlatego też zapewne zostanie lepiej odebrana przez osobę, do której się zwracamy. Katarzyna Wyrwas |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-06-27 |
| Czy prawidłowy jest poniższy zwrot: Odpowiedź na niniejsze przesłano do Państwa za pismem..? Chodzi mi przede wszystkim o zwrot za pismem. | |
| Jest to kalka obcej konstrukcji składniowej (całe wyrażenie: w ślad za pismem). Jedynie poprawne konstrukcje to: odpowiadając na pismo; nawiązując do pisma. A całe zdanie może mieć wtedy postać: Odpowiedź, nawiązując do pisma z dnia .../ nr... , przesłaliśmy do Państwa .... Aldona Skudrzyk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-05-31 |
| Czy być zmuszonym do wyrażenia jeszcze jednego oburzenia czy tylko do wyrażenia oburzenia z jeszcze jednego powodu? | |
| Poprawna jest wyłącznie druga wersja wyrażania oburzenia. Katarzyna Wyrwas |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-05-25 |
| Witam. Mam problem z zapisem słownym kwot (stosowany np. w umowach, porozumieniach). Proszę o odpowiedź, czy zapis tysiąc dwieście osiemdziesiąt dwa złote czy jeden tysiąc dwieście osiemdziesiąt dwa złote. A może obie formy są poprawne? Osobiście opowiadam się za pierwszym zapisem, gdyż sam wyraz tysiąc jednoznacznie wskazuje, że chodzi o lp. W moim zakładzie pracy wywiązała się dyskusja. Proszę o pomoc. Dziękuję Emilia |
|
| Drugi typ zapisu zawiera wprawdzie naddatek informacji (wyraz jeden), ale można to tłumaczyć dążeniem do precyzji. To sprawia, że w zapisie urzędowym może być akceptowany. Stąd wniosek: obie formy są poprawne. Aldona Skudrzyk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-05-16 |
| Która wersja jest poprawna: Tutaj pisze czy może Tutaj jest napisane? | |
| Poprawna jest druga wersja, co potwierdza np. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego w haśle pisać na przykładzie !Pisało, pisze w gazecie (niepoprawnie), Napisano, było, jest napisane w gazecie (poprawnie). Katarzyna Wyrwas |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-04-27 |
| Mam pytanie dotyczące użycia słowa niepoczytalny. Pracuję nad książką, w której muszę właśnie użyć terminu z polskiego prawa karnego, a więc - niepoczytalny. Ale chciałabym użyć go w sposób konsekwentny w całym tekście, w odniesieniu do idei, zachowania, koncepcji, itd. W słowniku języka polskiego pod red. S. Dubisza znalazłam połączenie z krokiem (niepoczytalny krok), książką (niepoczytalność jakiejś książki), ale z drugiej strony słyszałam również, że słowa tego można używać wyłącznie w połączeniu z człowiekiem. Prosiłabym o ustosunkowanie się do tego. Z góry dziękuję za radę. | |
| W polskim prawie karnym niepoczytalność to «stan, w którym człowiek nie może rozpoznać znaczenia czynu lub pokierować swoim postępowaniem z powodu niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych». Istnienie połączenia niepoczytalny krok można tłumaczyć faktem, że określenie niepoczytalny – używane w połączeniu z nazwami osób (‘niezdolny do rozpoznania znaczenia własnych czynów, do kierowania swoim postępowaniem wskutek zaburzeń psychicznych nieprzytomny, szalony, furiacki’) – stosowane bywa także w celu nazwania czynów jakiejś osoby. W Uniwersalnym słowniku języka polskiego pod red. S. Dubisza nie znalazłam !niepoczytalnej książki, choć jest owszem książka niepoczytna, a sformułowanie niepoczytność jakiejś książki można znaleźć pod hasłem niepoczytność. Rzeczownik ten pochodzi od przymiotnika niepoczytny «mający niewielką liczbę czytelników, niechętnie czytany», raczej nie ma więc nic wspólnego z niepoczytalnością... Katarzyna Wyrwas |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-04-13 |
| Czy poprawne jest wyrażenie pontyfikat papieża? | |
| Połączenie to jest poprawne i stosowane. Inny słownik języka polskiego PWN pod red. M. Bańki podaje następującą definicję rzeczownika pontyfikat: ‘pontyfikat jakiegoś papieża to okres sprawowania przez niego władzy’. Katarzyna Wyrwas |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2005-04-13 |
| Czy tę część zasad, która odnosi się do konkretnych rozwiązań, można nazywać wymiennie rozwiązaniami szczególnymi / szczegółowymi, czy też poprawne jest użycie tylko jednego z dwóch podanych przymiotników? Pozdrawiam - Wojciech U. | |
| Właściwszym sformułowaniem będzie rozwiązania szczegółowe. Przymiotnik szczegółowy definiuje się jako ‘dotyczący szczegółów, wnikający w szczegóły, uwzględniający szczegóły; drobiazgowy’, szczególny natomiast to ‘odznaczający się czymś osobliwym, zwracający czymś uwagę, niezwykły, wyjątkowy, specjalny, nieprzeciętny’ (zob. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka). Katarzyna Wyrwas |
|