| Składnia | 2004-10-25 |
| Są dwie poprawne formy: rękoma i rękami. A wiec: dwoma rękoma i dwiema rękami. A można to pomieszać, czyli powiedzieć dwiema rękoma lub dwoma rękami? | |
| Rzeczownik ręka ma dwie formy liczby mnogiej – rękami oraz rękoma. Druga z nich traktowana jest wprawdzie współcześnie jako forma liczby mnogiej, jest jednak dawną formą liczby podwójnej. Forma liczebnika dwa – dwoma powstała przez analogię do form liczby podwójnej rzeczowników męskich. Historycznie rzecz biorąc należałoby zatem używać albo obu form liczby mnogiej, albo obu form dawnej liczby podwójnej. Takie stanowisko prezentuje Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, podając dla narzędnika liczby mnogiej dwa rodzaje połączeń – dwiema rękami albo dwoma rękoma. W przypadku połączeń liczebnika dwa z rzeczownikami żeńskimi w liczbie mnogiej możliwe są obie formy, np. dwiema kobietami lub dwoma kobietami. Mężczyźni nie mają wyboru – w narzędniku lm. jest tylko dwoma mężczyznami :-). Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2004-02-27 |
| Jaka forma jest poprawna: na ręce czy na ręku, rękami czy rękoma? | |
| Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego dopuszcza wszystkie wymienione formy. Wariantywne formy przypadków ręku i rękoma są pozostałościami po nieistniejącej obecne liczbie podwójnej, która w polszczyźnie do XVI wieku i służyła do określania rzeczy występujących parzyście, jak ucho, oko, ręka, a także dwóch osób. Na ręku znaczyło zatem niegdyś ‘na dwóch rękach’, a rękoma ‘dwiema rękami’. Katarzyna Wyrwas |
|
| Frazeologia | 2014-03-24 |
| Kto z kim przestaje, takim się staje. Spotkałam się także z inną pisownią tego cytatu: Kto z kim przystaje, takim się staje. Która z tych dwóch form jest poprawna ? | |
| Mamy do czynienia z przysłowiem, a przysłowia nie podlegają zmianom, a co najwyżej zniekształceniom spowodowanym narastającą nieznajomością owych tekstów kultury albo – jak w tym wypadku – obecnością w przysłowiu wyrazu przestarzałego, a więc rzadko już obecnie używanego, którym jest czasownik przestawać oznaczający «przebywać w jakimś, w czyimś towarzystwie, obcować, zadawać się z kimś». Przysłowie brzmi zatem poprawnie Kto z kim przestaje, takim się staje, bo ma przekazywać pouczającą informację, że «osoba, która często przebywa z inną osobą, przejmuje jej poglądy, sposób myślenia, zachowania». Z podobną sytuacją spotykamy się, gdy słyszymy błędne Mądrej głowie dość po słowie – w tym przysłowiu, które powinno mieć formę Mądrej głowie dość dwie słowie («mądremu człowiekowi nie trzeba długo tłumaczyć, żeby zrozumiał, o co chodzi»), występuje zaskakujące dziś, traktowane z niedowierzaniem i dlatego zmieniane połączenie dwie słowie, będące zachowanym dzięki utartej, skostniałej, tradycyjnej formie przysłowia reliktem nieistniejącej już w polszczyźnie liczby podwójnej. Liczbę podwójną język polski odziedziczył z języka prasłowiańskiego, służyła do wyrażania podwójności, parzystości, lecz formy dualne były zastępowane od XV wieku formami liczby mnogiej i zachowały się do dziś w niewielkiej liczbie (por. np. oczyma, rękoma, na ręku). |
|