| Ortografia | 2007-07-02 |
| Uprzejmie proszę o wyjaśnienie wątpliwości, czy ó w wyrazie krótki jest wymienne. W Słowniku ortograficznym pod red. M. Szymczaka oraz w publikacjach E. i F. Przyłubskich wyraz ten jest przykładem ó niewymiennego. Jak powinnam wobec tego traktować oboczności w wyrazach krótki i skracać? | |
| W większości wypadków ó wymienia się na o, ale są też niestety takie przypadki, w których takiej oboczności nie znajdziemy (np. góra, córka, dopóki, który itp.). To samo dotyczy wyrazu krótki - nie ma żadnej formy pokrewnej, w której występowałoby o. Wymieniony przez Panią czasownik skracać powstał jako odpowiednik niedokonany czasownika skrócić (podobnie jak wykończyć - wykańczać, przemówić - przemawiać itp.) - w temacie wystąpiła więc oboczność ó : a, która nie ma nic wspólnego z obocznością ó : o. Wymiana o/ó : a jest typowa przy tworzeniu czasowników niedokonanych lub wielokrotnych (np. chodzić - chadzać, moczyć - maczać, mówić - mawiać itp.). Warto zauważyć jednak, że np. w języku rosyjskim, który jest wszak polskiemu pokrewny, istnieją formy korotkij, gora z głoską o. Mirosława Siuciak |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-05-14 |
| Zawsze staram się odmieniać nazwiska, wiedząc, że język polski jest językiem fleksyjnym. Jednak odmiana niektórych sprawia mi trudność, zwłaszcza, że osoby noszące te nazwiska twierdzą, iż akurat ich się nie odmienia. Kłopot sprawia mi odmiana nazwiska SZEJA (Anna), MKRCZIAN – pradziadek Igora Mkrczian pochodzi z Armenii. Byłabym wdzięczna za podanie poprawnych form w dopełniaczu, celowniku w liczbie pojedynczej i w mianowniku liczby mnogiej. |
|
| Nazwisko Szeja się odmienia, wzorcowo zatem będzie: D. Anny Szei, C. Annie Szei, B. Annę Szeję, N. Anną Szeją, Ms. Annie Szei. Jak widzimy, w tym nazwisku w trzech przypadkach dochodzi do znacznej zmiany tematu i może być tak, że pani Anna, która jest właścicielką nazwiska, nie życzy sobie takiej odmiany i postuluje stosowanie w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku postać Szeji, błędną z punktu widzenia fleksji, ale jednocześnie zachowującą całą postać tematu. Znane są historie osób o podobnym typie nazwiska, które długo walczyły o zachowanie tematycznego -j- w jego odmianie, co dla tych konkretnych przypadków społeczeństwo, złożone również z językoznawców, ostatecznie mniej lub bardziej milcząco zaakceptowało. Myślę zatem, że jeżeli pani Anna chce odmieniać swoje nazwisko, zawsze zostawiając w nim -j-, powinniśmy na to przystać. Natomiast nieodmienianie nazwiska w ogóle byłoby tu rażący błędem i na to bym się nie zgodziła. Co do nazwiska Mkrczian – jest ono mniej problemowe. Jako męskie odmienia się w następujący sposób: D. Igora Mkrcziana, C. Igorowi Mkrczianowi, B. Igora Mkrcziana, N. Igorem Mkrczianem, Ms. Igorze Mkrczianie; M. lmn. Igor i Łukasz Mkrczianowie. Jako nazwisko żeńskie jest ono nieodmienne, a więc choć w kolejnych przypadkach zmieniać się będą końcówki imienia p. Dominiki (Dominika, Dominiki, Dominice, Dominikę, Dominice, Dominiką), forma nazwiska zawsze będzie taka sama, czyli po prostu Mkrczian. Będziemy mieć natomiast następujące postaci przypadków dla nazwy pary Igor i Dominika Mkrczianowie: D. Igora i Dominiki Mkrczianów, C. Igorowi i Dominice Mkrczianom, B. Igora i Dominikę Mkrczianów, N. Igorem i Dominiką Mkrczianami, Ms. Igorze i Dominice Mkrczianach. Katarzyna Mazur |
|
| Etymologia | 2015-06-14 |
| Jaka jest etymologia słowa góra? | |
| Rzeczownik góra jest znany w polszczyźnie od XV wieku. Jest to wyraz ogólnosłowiański biorący początek od prasłowiańskiego słowa *gora ‘wzniesienie, góra’, oznaczające też wtórnie ‘zbocze wzniesienia porośnięte lasem; las’. Słowo to jest pokrewne z innymi formami: litewską girià i łotewską dziŗa ‘las’, a także staroindyjską giríḥ ‘wzgórze, wyżyna’, awestyjską gairiš ‘góra, pasmo górskie’ i albańską gur ‘skała’. Wszystkie wymienione nazwy pochodzą od praindoeuropejskiego rdzenia *gṷer-, który oznaczał zarówno górę, jak i las, a różne języki indoeuropejskie, w tym słowiańskie, wybrały ten rdzeń jako podstawę do kształtowania wyrazów reprezentujących oba znaczenia, zob. czeskie i słowackie hora, rosyjskie i ukraińskie гора, białoruskie гaра, chorwackie i serbskie gòra – także w znaczeniu ‘las’. |
|
| Interpunkcja | 2015-10-27 |
| Czy w zdaniu Powołując się na twierdzenie Pitagorasa, mówiące, że suma kwadratów długości przyprostokątnych trójkąta równa jest kwadratowi długości jego przeciwprostokątnej, można to zadanie rozwiązać w trymiga można (należy?) pominąć przecinek przed że? | |
| Nie można i nie należy pomijać tego przecinka, ponieważ służy on do oddzielenia zdania nadrzędnego od podrzędnego że suma kwadratów… Zdanie to rozpoznaje się jako podrzędne na podstawie pytania, które można zadać: mówiące – co? – że suma kwadratów… W polszczyźnie obowiązkowo oddziela się przecinkiem zdania składowe w zdaniu złożonym (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Przecinek-pomiedzy-zdaniami-podrzednymi-i-nadrzednymi-Zasady-ogolne;629772.html). |
|