Etymologia | 2004-10-20 |
Chciałbym spytać o etymologie słowa Bóg, czy taka istnieje, jak na przykład z hebrajskiego JHWH – Jestem, Który Jestem. Czy jest też tak w języku polskim? | |
Bóg jest rzeczownikiem rodzimym, ogólnosłowiańskim, kontynuującym prasłowiańską formę *bogъ, która jest spokrewniona ze staroindyjskim słowem bhága ‘dobro, szczęście’ oraz ‘udzielający dobra, pan’. W okresie prasłowiańskim wyraz ten oznaczał początkowo ‘szczęście, pomyślność, powodzenie’ (z tego względu człowiek mógł być nazywany bogatym – *bogatъ lub ubogim – *ubogъ), potem zaś *bogъ skonkretyzowało się w znaczeniu ‘ten, który udziela, daje szczęście’. Przełomowym momentem w rozwoju znaczenia tego wyrazu był kontakt ludów słowiańskich z monoteistycznym chrześcijaństwem, kiedy pierwotnych pogańskich bogów zastąpił chrześcijański Bóg (por. K. Długosz-Kurczabowa Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, A. Brückner Słownik etymologiczny języka polskiego). Katarzyna Wyrwas |
Etymologia | 2004-10-23 |
Chciałabym się dowiedzieć jaka jest etymologia słowa nieboszczyk. Spotkałam się z określeniem ktoś kto uszczknął nieba. | |
Podana przez Panią etymologia należy do tzw. etymologii ludowych, które mało mają wspólnego z prawdziwym rodowodem słów. W etymologii ludowej np. Częstochowa to miasto, które często się chowa (za pagórkami), gdy tymczasem nazwa ta stanowi dawny przymiotnik od imienia Częstoch z przyrostkiem dzierżawczym -owa, oznaczała zatem niegdyś ‘własność Częstocha’. Nieboszczyk, czyli ‘człowiek zmarły’ z rzeczownikiem niebo nie ma zbyt wiele wspólnego, podobnie jak z czasownikiem uszczknąć. Jest za to nieboszczyk blisko spokrewniony z wyrazem bóg, który w okresie prasłowiańskim miał postać *bogъ i początkowo oznaczał ‘szczęście, pomyślność, powodzenie’. Z tego względu człowiek mógł być nazywany bogatym (*bogatъ) lub ubogim (*ubogъ, a także *nebogъ). Z formy *nebogъ rozwinął się wyraz niebożec (*nebožьcь), który w polszczyźnie XV-wiecznej oznaczał zmarłego. Od tej staropolskiej formy powstało zdrobnienie niebożczyk (podobna forma – nebožčik – istniała także w języku staroczeskim), które zaczęto mylnie zapisywać (zgodnie z wymową) nieboszczyk. Rzeczownik nieboszczyk był używany w XVI wieku w znaczeniu ‘zmarły, świętej pamięci’. Słownik języka polskiego S. B. Lindego (z początku XIX w.) odnotowuje również wyraz piekłowszczyk / piekłowszczyk o przeciwstawnym znaczeniu ‘potępieniec’, który utworzono wzorując się na nieboszczyku (zob. A. Brückner Słownik etymologiczny języka polskiego, A. Bańkowski Etymologiczny słownik języka polskiego, K. Długosz-Kurczabowa Nowy słownik etymologiczny języka polskiego). Katarzyna Wyrwas |
Słowotwórstwo | 2004-03-09 |
Bardzo proszę o konsultacje na temat poprawności sformułowania wielodyscyplinowego w zdaniu: UŚ posiada bibliotekę pełniącą w Regionie funkcję wielodyscyplinowego centrum informacji naukowej z bogatym zbiorem publikacji elektronicznych i drukowanych. | |
Wyraz wielodyscyplinowy nie jest na razie notowany w słownikach języka polskiego, jest już natomiast używany przez Polaków, o czym świadczyć może fakt, że na stronach internetowych znalazłam ponad 150 przykładów jego użycia. Pod względem językowym (słowotwórczym) złożenie wielodyscyplinowy jest poprawne. Co prawda w polszczyźnie podobne złożenia występują znacznie częściej ze składnikami rodzimymi (por. wielogłosowy, wielopoziomowy, wieloczłonowy, wielopostaciowy itp.), są jednak i takie, które zawierają wyrazy genetycznie obce, jak np. wielobranżowy, wielocyfrowy i inne. W polszczyźnie istnieje wprawdzie przymiotnik interdyscyplinarny o znaczeniu ‘dotyczący dwu lub więcej dyscyplin naukowych’, ‘korzystający z dorobku kilku nauk’, ma on jednak inny zakres stosowania, występuje bowiem w połączeniach typu badania interdyscyplinarne, interdyscyplinarny charakter zagadnienia. Katarzyna Wyrwas |
Wyrazy obce | 2015-10-27 |
Czy poprawny jest czasownik wygooglować? | |
Jest to słowo bardzo potrzebne w czasach, gdy wyszukiwarka Google jest niezwykle bogatym źródłem informacji. Można byłoby oczywiście mówić wyszukać w Google, ale ludzie potrzebują pojemnych znaczeniowo słów, aby się szybciej i sprawniej porozumiewać, a neologizmy googlować, wygooglować pozwalają nazwać tę użyteczną poznawczo czynność jednym słowem. Można się rozwodzić nad formą czasownika i formą zapisu, ale najistotniejsza jest w tym wypadku komunikatywność, zrozumiałość, czytelność, a te warunki spełniają zarówno wymienione czasowniki, jak i nowe, ulepszone formy: gugować, guglać wraz z wersjami z przedrostkiem wy-. Wszystkie te formy są akceptowalne jako rożne wersje adaptacji zapożyczenia: googlować nawiązuje pisownią do oryginalnej nazwy portalu, guglować jest zapisem fonetycznym, a guglać jest formą krótszą, pozbawioną czasownikowego przyrostka -ow-. Ta ostatnia forma jest być może odbierana przez mówiących jako najbardziej potoczna, co wcale nie umniejsza jej użyteczności, a jedynie ewentualnie ogranicza jej zasięg do potocznej odmiany języka, co chyba nie będzie stanowić problemu, bo guglowanie nie można raczej nazwać poważną działalnością badawcza, ściśle naukowym zbieraniem wiarygodnych danych… |