| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2023-02-27 |
| Mam pytanie i będę bardzo wdzięczny, jeśli zechcą Państwo na nie odpowiedzieć. Jak powinna brzmieć nazwa miejscowości Derewiczna w odmianie: w Derewicznie, w Derewicznej? A może Derewiczni, bo i z taką odmianą się spotkałem. Z góry dziękuję za odpowiedź. | |
| Nazwę tę można znaleźć w „Urzędowym wykazie nazw miejscowości i ich części” dostępnym w wersji elektronicznej na stronie: Serwisu Rzeczypospolitej Polskiej. W wykazie odnotowano 1 nazwę miejscową Derewiczna, która wedle wykazu odmienia się jak rzeczownik (Derewiczna – Derewiczny, Derewicznie, Derewicznę, Derewiczną, Derewicznie). Formy odmiany tej i wielu innych nazw własnych można znaleźć także w „Słowniku gramatycznym języka polskiego” dostępnym online. Katarzyna Wyrwas |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2023-02-27 |
| Czy imię Samantha jest imieniem poprawnym? Wiem, że funkcjonuje imię Samanta, jednakże zależy mi na informacji z literą h. | |
| Anglosaskie imię Samantha jest odnotowane w „Wielkim słowniku ortograficznym języka polskiego PWN”; znajduje się tam także spolszczona wersja Samanta. Być może urzędnik stanu cywilnego zaproponuje nadanie imienia w wersji spolszczonej, jeśli sprawa będzie dotyczyła obywatelki polskiej. Katarzyna Wyrwas |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2023-02-27 |
| Jak odmieniać nazwę miejscowości Wilcze: kogo, czego – Wilcza czy Wilczego? | |
| Rzeczywiście, forma mianownika Wilcze nazwy niewiele mówi o sposobie odmiany, ponieważ może być to zarówno rzeczownik, jak i przymiotnik. Nazwę tę można znaleźć w „Urzędowym wykazie nazw miejscowości i ich części” dostępnym w wersji elektronicznej na stronie: Serwisu Rzeczypospolitej Polskiej. W wykazie odnotowano aż 13 nazw miejscowych Wilcze (są to wsie, części wsi, części miast, kolonie i osada leśna – w 7 województwach). Spośród tych nazw 9 odmienia się jak rzeczowniki (Wilcze – Wilcza, Wilczowi, Wilczem), a 4 jak przymiotniki (Wilcze – Wilczego, Wilczemu, Wilczem). Jeśli wiadomo, o którą dokładnie miejscowość dokładnie chodzi, można rozwiać swoje wątpliwości na podanej stronie. Katarzyna Wyrwas |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2019-10-07 |
| Jak odmienić nazwisko Babel? Izaak Babel to pisarz rosyjski. | |
| Odpowiedz...Bardzo łatwo to sprawdzić, nawet na smartfonie, ponieważ na stronie sjp.pwn.pl znajduje się na bieżąco aktualizowany słownik języka polskiego. Czytamy w nim, że odmieniamy to nazwisko bez usuwania w kolejnych formach wewnętrznego e: Babela, Babelowi, o Babelu, Babelem. Pytanie to jest jednak o tyle ciekawe, że pozwala zwrócić uwagę na wiele innych nazwisk, w których są warunki do e ruchomego, ale ono nie zawsze zanika. W polszczyźnie zanik e w niektórych wyrazach jest normą, np. lew – lwa, pies – psa, wrzesień – września, stołek – stołka. Do zaniku e w odmianie dochodzi nie tylko w wyrazach pospolitych, ale również w nazwiskach na -el, -eń, -ec, -ek, które są równobrzmiące z rzeczownikami pospolitymi: Kamień – Kamienia (nie: *Kamnia), bo kamień – kamienia; Kwiecień – Kwietnia (nie: *Kwiecienia), bo kwiecień –kwietnia, Kotek – Kotka (nie: *Koteka), Wróbel –Wróbla (nie: *Wróbela), bo wróbel – wróbla; Dekiel – Dekla (nie: *Dekiela), bo dekiel – dekla, Lipiec – Lipca (nie: *Lipieca), Malec – Malca, Dudek – Dudka (nie: *Dudeka); Wołek – Wołka (nie: *Wołeka). Jeśli nazwisko nie ma odpowiednika wśród rzeczowników pospolitych, o zachowaniu lub opuszczeniu e w przypadkach zależnych decyduje tradycja odmiany, np. Woleń – Wolenia, Peszek – Peszka, Goncarek – Goncarka, ale: Stępień – Stępnia, Skupień – Skupnia. W nazwiskach polskich na -el o postaci nietożsamej z rzeczownikiem pospolitym często w przypadkach zależnych zachowuje się e, np. Lelewel – Lelewela; Korbel – Korbela. W nazwiskach pochodzenia obcego na -el o zachowaniu lub opuszczeniu e w odmianie decyduje najczęściej stopień adaptacji nazwiska do języka polskiego. Tak więc nazwiska mające na gruncie polskim dłuższą tradycję, jak Hegel, Wedel, Mendel, także: Havel, na ogół tracą w odmianie e: Hegel – Hegla, Wedel – Wedla, Mendel – Mendla, Havel – Havla. W odmianie nazwisk nie dość ugruntowanych w polskiej tradycji językowej najczęściej zachowuje się e, np. Orwell – Orwella, Fernandel – Fernandela, Cromwell – Cromwella, Kinkel – Kinkela. W nazwiskach francuskich, w których ostatnia sylaba jest akcentowana, zawsze zachowujemy samogłoskę e, np. Claudel – Claudela, Ravel – Ravela. Warto pamiętać, że zawsze zachowujemy w odmianie e w nazwiskach jednosylabowych zakończonych na -ek, eń, -eć, -ec, np. Rek – Reka, Skrzek – Skrzeka, Bień – Bienia, Kmieć – Kmiecia, Stec – Steca, Biel – Biela. Także nazwiska jednosylabowe typu Mech, Dach zachowują w swej odmianie e, nawet jeśli tożsame z nimi brzmieniowo rzeczowniki pospolite odmieniają się, tracąc w przypadkach zależnych e: Mech – Mecha, Dach – Dacha, chociaż wyrazy pospolite odmieniają się inaczej: mech – mchu, dach – dachu. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-12-28 |
| Przygotowuję podziękowanie / dyplom dla Pana X Zachwieja. Pytanie brzmi: jak prawidłowo odmienić to nazwisko ZACHWIEJI czy ZACHWIEI? Dziękuję za odpowiedź. | |
| Odmiana nazwisk w języku polskim w wielu przypadkach jest stosowana według przyjętego ogólnie zwyczaju. Męskie nazwisko Zachwieja zakończone w mianowniku na -ja również zawiera pewną analogię. Przykładowo, imiona (Kaja, Maja), nazwy firm (Ziaja, Papaya), nazwy miejscowości (Knieja, Złotoryja) czy inne rzeczowniki miękkotematowe (kaznodzieja, szyja) zakończone na -ja w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku, zamieniamy na -i (*nie -ji): Kai, Mai, Ziai, Papai, Kniei, Złotoryi, kaznodziei, szyi (nie: *Kaji, *Maji, *Ziaji, *Papaji, *Knieji, *Złotoryji, *kaznodzieji, *szyji). Jest to odmiana według deklinacji żeńskiej. Tak samo postępujemy z nazwiskami: Baleja, Mateja, Kurzeja, Deja, które w D., C. i Ms. zapisujemy w ten sposób: Balei, Matei, Kurzei, Dei (nie: *Baleji, *Mateji, *Kurzeji, *Deji). Poprawnym sformułowaniem będzie podziękowanie/dyplom dla Pana X Zachwiei (zob. „Zasady pisowni polskiej”). Małgorzata Szostecka |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-12-28 |
| Pracuję w liceum, którego pełna nazwa brzmi: „Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół nr 1”. Ostatnio władze powiatowe uchwałą zmieniły nazwę na „Liceum Ogólnokształcące Zespołu Szkół nr 1”. Poprawność tej konstrukcji budzi nasze wątpliwości. Proszę o wskazówki, jaka zasada rządzi tworzeniem takich konstrukcji składniowych. | |
| Konstrukcja pełnej nazwy szkoły brzmiąca: Liceum Ogólnokształcące Zespołu Szkół nr 1 jest jak najbardziej poprawna. Wynika to z przynależności pewnych instytucji do innych. W tym przypadku Liceum Ogólnokształcące jest podległe Zespołowi Szkół, dlatego wyrażony jest on w dopełniaczu: Liceum Ogólnokształcące (kogo? czego?) Zespołu Szkół. Podobną konstrukcję będą miały nazwy innych instytucji np. Wydział Lekarski (kogo? czego?) Uniwersytetu Medycznego. Wydział Chemii (kogo? czego?) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wydział Nauk Społecznych (kogo? czego?) Uniwersytetu Śląskiego. Anna Pawłowska |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-12-27 |
| Jak prawidłowo odmienić nazwisko Bareja? Proszę o pomoc. | |
| Odmiana tego nazwiska będzie wyglądać następująco: M. Bareja, D. Barei, C. Barei, B. Bareję, N. Bareją, Ms. Barei. Wynika to z obowiązującej w polszczyźnie reguły, w myśl której rzeczowniki zakończone na -ja w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku pozbawione są spółgłoski -j-. Dotyczy to nie tylko nazw pospolitych (żmija, zbroja, mierzeja, nadzieja), ale również imion (Kaja, Maja), nazwisk (Bareja, Kreja, Stryja), nazw miejscowych (Zawoja, Troja) czy nazw firm (Ziaja, Soraya). Należy jednak pamiętać, że wyjątkami od tej reguły są wyrazy, w których końcówka -ja występuje po c, z, s (kolacja, amnezja, opcja, iluzja, Szkocja, stacja). Nieco bardziej szczegółowe wyjaśnienie tej kwestii można znaleźć w „Zasadach pisowni polskiej” (zob. punkt A). Natalia Kubicius |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-12-27 |
| Mam problem z odmianą imienia i nazwiska włoskiego kompozytora, który się nazywał Ariggo Boito. Czy w dopełniaczu powinno być Arigga Boita czy Ariggi Boity? | |
| Nazwiska włoskie zakończone na nieakcentowane -o po spółgłosce twardej (b, p, d, t, w, f, z, s, r, ł), np. Boito odmienia się tak jak nazwiska polskie zakończone na -o po spółgłosce miękkiej (p’, b’, f’, w’, ś, ź, ć, m’, n’, l’, k’, g’), np. Cyzio. W liczbie pojedynczej przybierają one formy odmiany typowe dla pospolitych rzeczowników rodzaju męskiego, różnice pojawić się mogą jedynie w formie miejscownika: D.B. Boita, Cyzia, C. Boitowi, Cyziowi, N. Boitem, Cyziem, Ms. Boicie, Cyziu. Analogicznie odmieniane jest imię Ariggo: D.B. Arigga, C. Ariggowi, N. Ariggem, Ms. Aridze. Poprawna forma dopełniacza to Arigga Boita. Nikoletta Strojna |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-12-27 |
| Jaka jest poprawna odmiana nazwiska Gościło? „Udzielić warunkowego zwolnienia Rafałowi Gościle”? „Warunkowo zwolnić Rafała Gościłę”? | |
| Słowiańskie nazwiska zakończone na -o po spółgłosce twardej (b, p, d, t, w, f, z, s, k, g, r, ł), np. Moniuszko, Lato, Giórko, Gościło w liczbie pojedynczej przybierają formy odmiany typowe dla pospolitych rzeczowników rodzaju żeńskiego: D. Moniuszki, Laty, Giórki, Gościły, C.Ms. Moniuszce, Lacie, Giórce, Gościle, B. Moniuszkę, Latę, Giórkę, Gościłę, N. Moniuszką, Latą, Giórką, Gościłą. W związku z tym „udzielamy warunkowego zwolnienia Rafałowi Gościle” oraz sąd może „warunkowo zwolnić Rafała Gościłę”. Dopuszcza się nieodmienianie nazwisk zakończonych na -o jedynie wtedy, jeśli są one obcego pochodzenia i wydają się słabo znane. Por. „Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN” pod red. A. Markowskiego. Nikoletta Strojna |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-10-05 |
| Dzień dobry, mam wątpliwość, jak odmieniać nazwisko Stenka w rodzaju męskim. Z góry dziękuję za odpowiedź. Katarzyna C. |
|
| Nazwiska zakończone na -a noszone przez mężczyzn odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego. Przykładami mogą być nazwiska Wajda, Wałęsa, Obama, do których odmieniania jesteśmy przyzwyczajeni dzięki częstości występowania różnych form fleksyjnych tych nazw własnych w mediach. Nazwisko Stenka przybiera formy następujące: D. Stenki, C. Stence, B. Stenkę, N. Stenką, Ms. Stence. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2017-03-06 |
| Jak odmieniać nazwisko polityka, jeśli nazywa się Jacek Saryusz-Wolski? | |
| Odmiana męskich nazwisk dwuczłonowych może być problematyczna, czego dowodem są ostatnie informacje dotyczące kandydatury Jacka Saryusza-Wolskiego na przewodniczącego Rady Europejskiej. Zresztą także sam europoseł ma z tym kłopot: https://twitter.com/JSaryuszWolski/status/838343609179127808. W polszczyźnie odmiana męskich nazwisk dwuczłonowych opiera się na dwóch zasadach: 1) część drugą nazwiska należy zawsze odmieniać, 2) część pierwsza pozostaje nieodmienna tylko wtedy, gdy jest zawołaniem bojowym lub nazwą herbu, a przy tym nie kończy się na -a (zob. H. Jadacka „Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia”. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 45). Nazwa własna Saryusz nie jest zawołaniem bojowym ani nazwą herbu, jest to natomiast przydomek rodowy np. Zamoyskich, którzy tak jak Saryuszowie pieczętują się herbem Jelita (http://gajl.wielcy.pl/herby_nazwiska.php?lang=pl&herb=jelita). W biogramach Saryusza-Wolskiego znaleźć można przywołanie tego właśnie herbu (m.in. tutaj: http://wiadomosci.wp.pl/kat,108240,title,Jacek-Saryusz-Wolski-zyciorys,wid,11107057,martykul.html). Z podanych informacji wynika, że pierwszy człon nazwiska europarlamentarzysty również powinien być odmieniany przez przypadki. Zgodnie z tą samą zasadą nie będziemy zaś odmieniać pierwszego członu nazwiska innego eurodeputowanego, Janusza Korwin-Mikkego, ponieważ Korwin jest nazwą herbu (http://gajl.wielcy.pl/herby_nazwiska.php?lang=pl&herb=korwin). Często jednak widzimy i słyszymy w mediach formy z odmienionymi oboma członami, co wynika z faktu, że w naszych czasach przeciętny obywatel nie przywiązuje już tak wielkiej wagi do zawiłości polskiej heraldyki, wiedza z tego zakresu nie jest w naszym społeczeństwie zbyt powszechna, nie jest to przedmiot nauczany w szkołach, a tradycje szlacheckie nie budują już świadomości współczesnego Polaka w stopniu tak wysokim, jak w dawnej Rzeczpospolitej szlacheckiej. Jak się zatem zachować, kiedy na nieszczęście nie mamy pod ręką żadnego herbarza? Hanna Jadacka w cytowanej wyżej publikacji zaleca: „w sytuacji, kiedy nie mamy pewności co do genezy pierwszej części nazwiska, powinniśmy ją traktować jako odmienną, przy takim założeniu prawdopodobieństwo błędu będzie nieporównywalnie mniejsze niż przy zastosowaniu strategii odwrotnej” (s. 46). Wynika z tego, że formy Janusza Korwin-Mikkego, Januszowi Korwin-Mikkemu, (o) Januszu Korwin-Mikkem są poprawne, zgodne z tradycją używania tego typu nazwisk złożonych, lecz nie można potępić form Janusza Korwina-Mikkego, Januszowi Korwinowi-Mikkemu, (z) Januszem Korwinem-Mikkem, (o) Januszu Korwinie-Mikkem. W nazwisku Jacka Saryusza-Wolskiego oba człony powinny być odmieniane, a więc obowiązują formy: Jackowi Saryuszowi-Wolskiemu, (z) Jackiem Saryuszem-Wolskim, (o) Jacku Saryuszu-Wolskim. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-11-08 |
| Na terenie naszej dzielnicy Maroko-Nowiny jest ulica Władysława Hibnera. W myśl ustawy zobowiązującej samorządy miast do zmiany nazw ulic mających powiązania z czasami komunizmu radni dzielnicy muszą zaproponować nową nazwę dla tej ulicy. Jesteśmy największą dzielnicą Rybnika. Nasz dzielnica wyodrębniła się z przyległej dzielnicy Smolna i ta wyodrębniona część nazwana została Maroko – poprzez historyczne zawiłości (nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o pochodzenie nazwy, pojawiają się teorie, że podobno stacjonowały tu wojska marokańskie, są tu tereny piaskowe, zamieszkali tu ludzie bardzo bogaci z Maroka itp.). W latach 70. na trenach dzielnicy wybudowane zostało bardzo duże osiedle wieżowców, które nazwano Nowiny. Wcześniej (oficjalnie) dzielnica nosiła nazwę Dzielnica Zachód (nazwa Maroko funkcjonowała bardziej przekazach ustnych, regionalnych, nieoficjalnych. Od zawsze mówiło się Mieszkam na Maroku. Ponieważ nazwa Dzielnica Zachód nie oddawała charakteru dzielnicy, postarano się o nazwę o nową nazwę Maroko-Nowiny (która została oficjalnie przez Radę Miasta zatwierdzona). Od 11 lat rada organizuje spotkania z „rdzennymi” mieszkańcami, nazywając ich „marokanami” czy „maroczanami”, przy czym ta druga nazwa jest mniej używana. Z kolei nazwa marokany – bo tak o sobie mówią starsi mieszańcy dzielnicy – funkcjonuje w języku potocznym. Ponieważ jest to jednak nowa dzielnica miasta, trudno szukać tu śladów historycznych. Poprzez takie właśnie spotkania staramy się zbierać choć okruchy historii tej ziemi. Prowadzona jest też od wielu lat kronika dzielnicy, ma ona jednak charakter bardziej reportażowy. Nazwa ulicy – ul. Marokanów – naszym zdaniem będzie potwierdzeniem czy odwołaniem się do czasów, które w dalszej przyszłości być może staną się „historycznymi”. Nie chcielibyśmy jednak popełnić jakiegoś błędu, nie narazić dzielnicy na śmieszność. Rozumiemy, że propozycja nadania nazwy ulicy jest sprawą ważną, stąd nasza prośba o opinię w tej sprawie. | |
| Dzielnica nazywa się Maroko-Nowiny, jej mieszkańców nazywa się marokanami. Forma marokanie – pisana zgodnie z zasadami pisowni polskiej małą literą jak inne nazwy mieszkańców – jest poprawna gramatycznie, a ma dodatkowo ten atut, że jest jednoznaczna, bo dzięki użyciu typowego dla nazw mieszkańców miejscowości przyrostka słowotwórczego -anin (w liczbie mnogiej: -anie) wyraźnie wskazuje na znaczenie ‘mieszkaniec’. Przyrostek -anin zwykle powoduje wymiany głosek w formach, które tworzy, np. Praga – prażanin, Rzym – rzymianin, Dąbrowa – dąbrowianin, Katowice – katowiczanin, Tychy – tyszanin, Sanok – sanoczanin, Rybnik – rybniczanin. Wersja maroczanie jest więc jak najbardziej poprawna, a to, że jest rzadsza, wynika zapewne z dążenia mieszkańców do ściślejszego nawiązania brzmieniowego do formy podstawowej Maroko, czemu nie sprzyjałaby wymiana k na cz. Użycie w nazwie mieszkańców dzielnicy przyrostka -anin powoduje ponadto wystarczające odróżnienie tej nazwy od formy Marokańczycy, która oznacza mieszkańców Maroka (państwa). Skoro nowa nazwa ulicy miałaby nawiązywać do nazwy dzielnicy, a ta w pierwszym członie ma formę Maroko, to mamy kilka możliwości: 1. Można wykorzystać przymiotnik, który wszak jest jedną z najczęściej występujących części mowy w nazwach ulic, np. ul. Kwiatowa, ul. Polna, ul. Górska, i zaproponować nazwę: ulica Marokańska, co pozostawałoby w analogii do funkcjonującego w polszczyźnie gramatycznego schematu tworzenia przymiotników od rzeczowników (kwiat – Kwiatowa, pole – Polna, ptak – Ptasia, Zabrze – Zabrzańska, Zakopane – Zakopiańska, Chorzów – Chorzowska, Katowice – Katowicka, a zatem: Maroko – Marokańska itd.). Forma ul. Marokańska odpowiada na pytanie – ulica – jaka?, akcentuje więc cechę. 2. Drugi typ nazw ulic to formy rzeczowników w dopełniaczu, jak np. ul. Sienkiewicza, ul. Legionów, ul. Astrów itd. Ten właśnie schemat reprezentuje nazwa ul. Marokanów proponowana przez Radę Dzielnicy. Warto zauważyć, że tego typu nazwy są oparte na schemacie ulica – czyja?, który w sensie ogólnym podkreśla przynależność, a w nazwach ulic, które odnoszą się do postaci – patronowanie tym ulicom (mogą patronować zarówno Henryk Sienkiewicz, jak i Kubuś Puchatek) albo upamiętnienie (np. ul. Bolesława Prusa, ul. Bitwy Warszawskiej). W proponowanej nazwie ul. Marokanów na „patronów” powoływali zostaliby i upamiętnieni mieszkańcy dzielnicy – z czasów obecnych i przeszłych. 3. Trzecia możliwość nazwania ulicy w języku polskim – choć rzadziej niż pozostałe spotykana – wiąże się z użyciem nazwy oznaczającej np. położenie topograficzne, jak ul. Krzywe Koło, ul. Podwale, ul. Przecznica, ul. Nowy Świt, ul. Foksal, ul. Rynek. Idąc tym tropem, można byłoby nazwać ulicę: ul. Maroko, wskazując tym samym na jej położenie. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-06-15 |
| Jak poprawnie odmieniać nazwisko Fronia? Czy w dopełniaczu piszemy Froni czy Fronii? Z góry dziękuję i pozdrawiam. | |
| Reguła 21 zasad pisowni polskiej mówi, że jeśli -ia występuje po n, to piszemy -ni w wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńa], natomiast w tych wyrazach, których zakończenie wymawiamy jako [-ńja], piszemy -nii. Podwójne i występuje zatem w odmianie wyrazów obcego pochodzenia, jak manii, kolonii, ceremonii, Kalifornii itd. Nazwisko z pytania jest rodzime, wymawiane w mianowniku [frońa], a zatem formy odmiany są podobne od odmiany imion Bronia, Ania: M. Fronia, D. Froni, C. Froni, B. Fronię, N. Fronią, Ms. Froni. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-06-13 |
| Piszę z uprzejmą prośbą o poradę w kwestii odmiany nazw geograficznych Mały Kajman i Wielki Kajman w dopełniaczu. Jak wiadomo, istnieje też zwierzątko kajman. I gdy coś leży obok niego, to leży obok kajmana. A gdy coś leży obok wyspy, to obok Małego Kajmana czy Małego Kajmanu? Intuicja językowa podpowiada mi Kajmanu, ale Word to podkreśla, a wyniki w Google’u każą mi wątpić w taką formę. | |
| Obce nazwy geograficzne rodzaju męskiego mają w dopełniaczu z reguły końcówkę -u, jak np. Madagaskar – Madagaskaru, Vancouver – Vancouveru, Celebes – Celebesu, Londyn – Londynu. Najlepsze będą więc formy z końcówką -u, zwłaszcza że pozwolą na zręczne odróżnienie rzeczownika pospolitego kajman – kajmana od nazwy własnej Kajman – Kajmanu. Jan Grzenia |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-06-10 |
| Proszę o poprawny narzędnik angielskiego imienia Jake (wymowa: dżejk). Jakem czy Jake’em? Mam nadzieję, że nie Jakiem. | |
| Proszę porzucić nadzieję, bo właśnie Jakiem. Wyjaśnię, dlaczego. Imię to wymawiamy [dżejk], a zatem końcowe -e jest nieme, co powoduje, że kolejne formy odmiany zapisujemy z apostrofem zgodnie z regułą 244 zasad pisowni polskiej. Z apostrofem tworzymy więc formy dopełniacza i biernika: Jake’a, celownika: Jake’owi, miejscownika i wołacza: Jake’u. W narzędniku mamy natomiast do czynienia z sytuacją opisaną w regule 245, w myśl której jeśli brzmienie głoski kończącej temat nazwiska angielskiego lub francuskiego (albo innego wyrazu obcego) jest w języku polskim inne niż w języku oryginalnym, wówczas zakończenie tej formy piszemy zgodnie z pisownią polską, a -e nieme i apostrof pomijamy. Podobną wymową i odmianę ma imię anglosaskie Mike (wym. majk], odnotowane zresztą w „Wielkim słowniku ortograficznym języka polskiego PWN” pod red. E. Polańskiego (Mike’a, Mike’owi, Mike’u). Zgodnie z powyższą regułą formy narzędnika od wymienionych tu imion brzmieć powinny: Jakiem, Mikiem. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-06-04 |
| Moje nazwisko brzmi Bejger i mam problem z jego odmianą w rodzaju męskim (dodam, że jest spór wśród wielu polonistek). Czy powiem w dopełniaczu Mateusza Bejger, Bejgera czy Bejgra? Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam. |
|
| Nazwiska zakończone na -er noszone przez kobiety nie odmieniają się, a podlegają odmianie, gdy ich nosicielami są mężczyźni. Dlatego też pierwszą podaną przez Panią wersję – Mateusza Bejger – należy odrzucić jako błędną, niezgodną z zasadami gramatyki polskiej. Warte rozważania są natomiast formy podane jako druga i trzecia. Jak podaje „Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN” pod red. A. Markowskiego, nazwiska na -er, podobnie jak rzeczowniki pospolite, takie jak kelner, szwagier, oficer, mogą się odmieniać z zachowaniem -e- ruchomego, np. Romer – D. Romera, Mahler – D. Mahlera, Kromer – D. Kromera, Weber – D. Webera, Hitler, – D. Hitlera, Homer, – D. Homera, ale część z nich ze względu na preferencje społeczne odmienia się z zanikiem -e- ruchomego, jak Szuster – D. Szustra, Luter – D. Lutra. Warto dodać, że nazwisk odmienianych drugim sposobem jest niewiele i można przypuszczać, że osoby używające form tego nazwiska zapewne chętniej wybiorą te: Bejgera, Bejgerowi, Bejgerem, Bejgerze, a w liczbie mnogiej: Bejgerowie, Bejgerów, Bejgerom, Bejgerami, Bejgerach. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-06-02 |
| Proszę o pomoc w odmianie nazwiska Sasaki. Czy dyplom przyznajemy panu Sasakiemu? | |
| Tak, ponieważ nazwiska zakończone na -i mają właśnie taką, czyli przymiotnikową, odmianę: Sasakiego, Sasakiemu, Sasakim, podobnie jak Rosati, Rosatiego, Rosatiemu, Pavarotti, Pavarottiego, Pavarottiemu itp. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-06-02 |
| Witam, chciałabym się dowiedzieć jak poprawnie odmienić przez przypadki w liczbie mnogiej nazwisko Miś. Nie jestem pewna tych form: M. Misiowie D. Misiowów C. Misiowom B. Misiowów N. z Misiowami Ms. o Misiowach W. (o) Misiowie Pozdrawiam :) |
|
| Poprawne formy liczby mnogiej nazwiska Miś to: M. Misiowie D. Misiów C. Misiom B. Misiów N. z Misiami Ms. Misiach W. Misiowie! |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-05-20 |
| W gminie Mietków jest miejscowość o nazwie Borzygniew. Mam wątpliwości co do odmiany tejże w dopełniaczu: Borzygniewu czy Borzygniewia? W aktualnym wykazie nazw urzędowych figuruje forma Borzygniewia, natomiast w najnowszym wydaniu „Wielkiego słownika ortograficznego PWN” jest Borzygniewu. Jak jest w istocie? | |
| Na początku warto wyjaśnić rodowód nazwy miejscowości Borzygniew. Jest to toponim dzierżawczy, od imienia Borzygniew, podobnie jak Wrocław od imienia Wrocisław. Do imion Borzygniew, Wrocisław dodawany był przyrostek dzierżawczy -jь, zatem pierwotnie nazwy te miały zakończenia miękkie: Wrocław’, Borzygniew’. Stwardnienie wygłosowych spółgłosek wargowych miękkich (~p’ → ~p, ~b’ → ~b, ~m’ → ~m, ~v’ →~v) datuje się na XVIII/XIX wiek, śladem zaś tego procesu są dzisiejsze oboczności w odmianie: karp – karp’-a; Oświęcim – Oświęcim’-a, Wrocław’ – Wrocław’-a, Borzygniew – Borzygniew’a. Jak widać, z punktu widzenia historii języka poprawną formą dopełniacza jest Borzygniewia. A jednak w Internecie obok Borzygniewia funkcjonuje forma Borzygniewu, taka też postać, jak Pan pisze, widnieje w słowniku ortograficznym. Można to tłumaczyć uznaniem rzeczownika Borzygniew za nazwę o temacie twardym, wtedy końcówka -u jest umotywowana (np. do Starogardu, Sopotu, Kołobrzegu). Generalnie jest zasada, że o formach nazw miejscowości decyduje uzus. Widocznie nadszedł czas, gdy obie wersje – starsza i nowsza – są w użyciu. Często także formy odmiany używane lokalnie, w danej społeczności różnią się od oficjalnych i wtedy uznaje się obie za poprawne, choć pierwszeństwo przyznaje się wersji lokalnej. Kończąc, chciałabym napisać jeszcze kilka słów o imieniu Borzygniew, od którego pochodzi interesująca Pana nazwa miejscowa. Cząstka Borzy- widnieje w wielu staropolskich imionach: Borzy-gniew, Borzy-mir, Borzy-sław, Borzy-woj.. Borъ to prasłowiański rzeczownik o znaczeniu ‘walka’, a ten pochodzi od czasownika botori (sę) ‘zmagać się, mocować się, walczyć’. |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2016-05-19 |
| Czy nazwisko Kus odmienia się? | |
| Oczywiście, że się odmienia! Odmieniają się niemal wszystkie nazwiska, a te nieodmienne (z powodów wyłącznie fonetycznych) są bardzo nieliczne (tu znaleźć możne wykaz typów nazwisk nieodmiennych, wśród których – jak widać – nie ma nazwisk rodzimych: http://www.poradniajezykowa.pl/zasady.php#Nazwiska_nieodmienne). Jeśli nazwisko rodzaju męskiego nosi kobieta, pozostaje ono nieodmienne: Maria Kus, Marii Kus, Marię Kus itd. Jeśli nosi je mężczyzna, to odmienia się je wedle wzorca męskiego: Jan Kus, Jana Kusa, Jakowi Kusowi, Janem Kusem, Janie Kusie. Podobnym nazwiskiem jest Hus, które nosił czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu, profesor Uniwersytetu Praskiego Jan Hus. Nazwisko pary małżeńskiej, rodzeństwa czy też całej rodziny powinno brzmieć Kusowie, a formy odmiany w liczbie mnogiej to: Jana i Marii Kusów, Janowi i Marii Kusom, Jana i Marię Kusów, Janem i Marią Kusami, Janie i Marii Kusach. |
|