Odmiana | 2011-12-13 |
Czy poprawna jest forma żółknięć? | |
Tak, jest to poprawna forma dopełniacza liczby mnogiej rzeczownika żółknięcie. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-12-13 |
Czy w liczebnikach głównych można określić liczbę gramatyczną? Na przykład w kontekście: trzy porcje sałatki, pięć butelek soku. |
|
Tak, liczebniki główne mają kategorię fleksyjną liczby, przy czym jest ona dla nich kategorią klasyfikującą – tzn. każdy liczebnik główny ma liczbę przypisaną, nie odmienia się przez nią. Liczebnik jeden ma liczbę pojedynczą, pozostałe mają liczbę mnogą. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-12-13 |
Mam pytanie: wyraz dwaj (dwaj studenci) to liczebnik czy przymiotnik? Od czego zależy użycie form dwaj, dwóch, dwu? | |
Wyraz dwaj to zdecydowanie liczebnik. Ta forma występuje tylko w kontekście rzeczowników męskoosobowych w mianowniku. Ale możemy też użyć w odniesieniu do mężczyzn obocznych form mianownika liczebnika dwa, tzn. dwóch oraz dwu, przy czym formy te będą rządziły dopełniaczem rzeczownika, z którym się łączą (por. dwóch mężczyzn, dwu mężczyzn, ale: dwaj mężczyźni – w tym ostatnim przykładzie rzeczownik jest w mianowniku). W związku z tym zróżnicowaniem wymagań składniowych liczebnika dwa pojawiają się różne interpretacje części zdania w konstrukcjach z tym liczebnikiem (dotyczy to też liczebnika trzy oraz cztery). W niektórych podręcznikach do składni przyjmuje się, że w połączeniu dwaj mężczyźni mamy podmiot mężczyźni i przydawkę liczebną dwaj, bo sam rzeczownik może tu funkcjonować jako typowy podmiot mianownikowy; natomiast w konstrukcjach dwóch mężczyzn oraz dwu mężczyzn mielibyśmy do czynienia z rozbudowanym podmiotem dwóch mężczyzn i dwu mężczyzn. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-12-05 |
Kolega jest fanem gry Scrabble.Zaskoczył mnie odmianą czasownika wygryzać, np w zdaniu Dziecko wygryzłom dziurę w chlebie. Czy jest dopuszczalna forma wygryzłom? Kolega pokazał tę formę w słowniku, wydanie PWN, autor S. Dubisz r. 2008. | |
Tak, ta forma jest poprawna, choć rzadko używana. Osobnik rodzaju nijakiego może powiedzieć o sobie ja zrobiłom, ja myślałom, ja wygryzłom. Mamy tu końcówkę -m pierwszej osoby czasu przeszłego po typowym wykładniku rodzaju nijakiego -o-. Zresztą ten sam wykładnik rodzaju jest w 3. osobie, tylko że tam po nim mamy końcówkę zerową, np. dziecko wygryzło – bo: wygryzło- + zero morfologiczne. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-11-19 |
W jaki sposób odmienia się słowo salezjanie: salezjan czy salezjanów? A jeśli salezjanów, to dlaczego odmienia się inaczej niż Rosjan? | |
Zasady wyboru końcówki dopełniacza lm. dla rzeczowników męskich z formantem -anin są następujące: 1) końcówkę zerową mają nazwy mieszkańców zarówno miejscowości, jak i regionów, nazwy członków plemion, np. Rosjanin, Fenicjanin, Słowianin, szczecinianin, wrocławianin (wyjątki to np.: Afrykanin, Meksykanin, Amerykanin, Mohikanin); a także następujące rzeczowniki spoza tej grupy: poganin, chrześcijanin, mieszczanin, włościanin, niebianin; 2) końcówkę -ów mają pozostałe rzeczowniki na -anin, w tym nazwy członków zgromadzeń zakonnych, np. franciszkanin (bo: franciszkanów), salezjanin (bo: salezjanów). Są też rzeczowniki, które mają końcówkę alternatywną: -ów lub zero morfologiczne. Należą do nich np. weganin (wegan i weganów) czy wegetarianin (wegetarian i wegetarianów), oratorianin (oratorian i oratorianów). Zachęcam do lektury np. pozycji Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. T. 1 (red. Grzegorczykowa, Laskowski, Wróbel) lub Morfologia współczesnego języka polskiego. Fleksja autorstwa Ałły Krawczuk. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-11-19 |
Czy poprawna jest forma chłopaki czy raczej chłopacy? | |
Obie formy są dobre jako mianownik lm. rzeczownika chłopak, przy czym chłopacy to forma neutralna, a chłopaki - tzw. forma deprecjatywna. Pierwsza wchodzi w związek zgody z czasownikami i przymiotnikami (i zaimkami przymiotnikowymi) w rodzaju męskoosobowym (np. Nasi dobrzy chłopacy pomogli staruszce), druga łączy się z tymi samymi częściami mowy w rodzaju niemęskoosobowym (por. Nasze dobre chłopaki pomogły staruszce). Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-11-15 |
Czy sformułowanie prezentowanie lokalów jest poprawne? Czy do zaakceptowania jest tylko forma prezentowanie lokali? | |
Obie wersje są poprawne. Rzeczownik lokal każdorazowo ma w dopełniaczu lm. jedną z dwóch możliwych końcówek -i lub -ów, a zatem tworzy formy lokali bądź lokalów. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-11-06 |
Czy wyraz ryzyko występuje w formie liczby mnogiej, gdyż mam wątpliwości, czy poprawną formą będzie użycie w tekście zwrotu ...ustaleniu istniejących ryzyk...? | |
Wyraz ryzyko praktycznie nie występuje w polskich tekstach w liczbie mnogiej, ale można taką liczbę utworzyć i jeśli kontekst to uzasadnia – sensownie użyć. Mianownik lm. wyglądałby ryzyka, a dopełniacz – ryzyk. A zatem choć zacytowane w pytaniu zdanie brzmi może trochę niezbyt zręcznie, jest zbudowane poprawnie – zgodnie z zasadami polszczyzny. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-10-29 |
Piszę artykuły biologiczne i często spotykam się z tym, że danego wyrazu nie ma w słowniku polskim ani w wyrazach obcych. Takim wyrazem jest np. gamia (czyli zapłodnienie). Potrzebuje wiedzieć, jak odmienia się ten wyraz w celowniku, czy będą dwa ii czy jedno i. | |
Wyrazy obce kończące się w pisowni na -ia, które jest wymawiane jako [ja], mają w zapisie w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku podwojone i, czyli ii. Ponieważ gamia spełnia wymienione wyżej warunki (por. wym. [gamja]), będzie miała następującą postać przypadków D. = C. = Ms. gamii. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-10-22 |
Chciałabym spytać, na jakim etapie jest dyskusja w kwestii odmiany imienia Bruno (Brunona/ Bruna) - podobnie Iwo, Hugo. Znam zasady poprawnej polszczyzny, jednak życie codzienne wymusza uproszczenia, stąd krótsza wersja imienia pojawia się coraz częściej. | |
Słowniki nadal uznają za poprawne tylko formy Brunona, Brunonie, Brunonowie itd., ale oczywiście nie można wykluczyć, że krótsza forma odmiany zostanie kiedyś, jako wariantywna, zaakceptowana przez językoznawców. Katarzyna Dybała |
Odmiana | 2011-10-14 |
Czy prawidłowa forma od czasownika wlec to wloką się, a może wleką się? | |
Obie formy są dobre. Czasownik wlec ma zresztą formy oboczne nie tylko dla 3 os. lm. czasu teraźniejszego, ale także na przykład dla 1 os. lp. (wlokę lub wlekę) czy 1 os. lp. czasu przeszłego rodzaju męskiego (wlokłem lub wlekłem) i rodzaju żeńskiego (wlokłam lub wlekłam); 3 os. lp. czasu przeszłego (zob. wlókł lub wlekł i wlokła lub wlekła, wlokło lub wlekło). Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-10-12 |
Proszę o podanie form przypadków wyrazu kwiat oraz kwiatek w l. pojedynczej. | |
Bardzo proszę: M. kwiat, D. kwiatu, C. kwiatowi, B. kwiat, N. kwiatem, Ms. kwiecie, W. kwiecie oraz: M. kwiatek, D. kwiatka, C. kwiatkowi, B. kwiatek, N. kwiatkiem, Ms. kwiatku, W. kwiatku. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-10-04 |
Chciałabym zapytać o prawidłową odmianę przez przypadki słowa panel, a dokładnie o jego formę w dopełniaczu (chodzi o panel operatora w maszynie). Jestem tłumaczem i zazwyczaj odmieniam to słowo jako panelu, jak np. w konstrukcji kolor panelu, jednak ostatnio korektor poprawił mi tę formę na panela. Mam jednak pewne wątpliwości co do słuszności jego uwagi. Proszę zatem o opinię. | |
To Pani miała dobrą formę, korektor zaś się pomylił. Wzorzec odmiany rzeczownika panel jest następujący: lp.: M. panel, D. panelu, C. panelowi, B. panel, N. panelem, Ms. panelu; lm. M. panele, D. paneli, C. panelom, B. panele, N. panelami, Ms. panelach. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-09-28 |
Czy rzeczowniki typu Australia, Europa mają tylko liczbę pojedynczą? | |
Nie. Rzeczowniki te są co prawda najczęściej używane w liczbie pojedynczej, ale możemy w całkowicie regularny sposób utworzyć dla nich liczbę mnogą, np. te Australie, te Europy. Por. zresztą zupełnie sensowne zdania: Europa z czasów Napoleona i z końca XIX w. to dwa różne światy, dwie różne Europy; Australia pokazywana w telewizji znacznie odbiega od tej widzianej na żywo. Można powiedzieć, że te dwie Australie są zupełnie różne. Omawiane rzeczowniki to tzw. formy singulare tantum, ale ich określenie jest trochę mylące. O ile bowiem formy plurale tantum zgodnie z tym, co komunikuje ich nazwa, mają jedynie formy liczby mnogiej i w ogóle nie tworzą liczby pojedynczej, o tyle formysingulare tantum występują nie tylko w liczbie pojedynczej (jak wynikałoby z nazwy), ale także w liczbie mnogiej, choć w tej drugiej można je spotkać w konkretnych tekstach niezmiernie rzadko. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-09-22 |
Sklep nazywa się Feniks. Które ze sformułowań jest poprawne: idę do Feniksa czy idę do Feniksu? | |
Dobrze będzie idę do Feniksa. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-09-21 |
Proszę o odpowiedź, która wersja jest poprawna: 1. skupisko śnieżyczek przebiśniegów; 2. skupisko śnieżyczki przebiśnieg, 3. skupisko śnieżyczek przebiśnieg. | |
W nazwach złożonych o charakterze zestawień, których człony wchodzą ze sobą w związek zgody, musimy odmienić je oba, a zatem poprawnie składniowo i semantycznie będzie skupisko śnieżyczek przebiśniegów. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-09-21 |
Mam nadzieję, że pomożecie:) Otóż od dłuższego czasu szukam informacji na temat słowa patrzałam. Używam tej formy chyba od zawsze i nigdy jakoś nie zwracałam na to uwagi, aż ktoś z innego województwa zaczął mnie poprawiać na patrzyłam. Nie chcę popełniać błędu, dlatego się tym zainteresowałam, ale zauważyłam, że zdania są bardzo podzielone. Gdzieś wyczytałam, że to się wzięło z gwary śląskiej. Ja własnie jestem ze Śląska dlatego może nikt wcześniej nie zwrócił na to uwagi tylko dopiero mieszkaniec Wrocławia:) Proszę mi powiedzieć czy słowo patrzałam jest dopuszczalne i czy faktycznie wynika ono z naszej śląskiej gwary. | |
Już rozwiewam wszelkie wątpliwości. Patrzałam to zupełnie poprawna w języku ogólnopolskim forma 1. osoby rodzaju żeńskiego w czasie przeszłym od czasownika patrzeć. Zaś patrzyłam ma takie same wartości kategorii fleksyjnych, ale jest utworzona od czasownika patrzy, również występującego w polszczyźnie ogólnej. Informacji na ten temat można poszukać np. w Słowniku gramatycznym języka polskiego (Saloni i in.) oraz w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny M. Bańki. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-09-07 |
Ostatnio spotkałam się z nazwą: Regionalne Obserwatoria Terytorialne i skrótowcem ROT. W jaki sposób należy odmieniać ten skrótowiec? Czy jest określona reguła odmiany skrótowców pochodzących od nazw w liczbie mnogiej? | |
Skrótowiec ROT możemy pozostawić bez odmiany lub odmieniać jak rzeczownik męski nieżywotny (rodzaj skrótowca ustaliliśmy tu na podstawie wymowy) w następujący sposób: M. ROT, D. ROT-u, C. ROT-owi, B. ROT, N. ROT-em, Ms. Rocie – zwracam uwagę na formę miejscownika, pisaną bez dywizu i z tylko jednym wersalikiem. Fakt, że podany skrótowiec został utworzony od nazwy własnej z głównym członem w liczbie mnogiej, ma częściowo wpływ na jego fleksję, ale przede wszystkim a składnię. Otóż jeśli przyjmiemy, że rodzaj i liczba skrótowca są takie same, jak rodzaj i liczba nadrzędnego członu nazwy rozwiniętej, którą on zastępuje (tu: obserwatoria), wówczas musimy przyjąć, że skrótowiec ten ma tylko liczbę mnogą, a rodzaj niemęskoosobowy, ale jednocześnie jest nieodmienny. Poprawne zdania z tak zinterpretowanym skrótowcem ROT to np. ROT zorganizowały konferencję; Pracuję w polskich ROT; Zapraszamy do naszych ROT. Można też każdemu skrótowcowi nadać liczbę i rodzaj na podstawie wymowy (jakie są wytyczne, pisaliśmy już w naszej poradni). Jeśli posłużymy się tą metodą, ROT będzie miał właśnie rodzaj męski nieżywotny i liczbę pojedynczą. Tak zinterpretowany ROT jest albo nieodmienny, albo przyjmuje końcówki jak rzeczowniki pospolite. Dobre zatem będą zdania: ROT zorganizował konferencję; Pracuję w polskim Rocie, ale też: Pracuję w polskim ROT, Zapraszamy do naszego ROT-u, ale i: Zapraszamy do naszego ROT. Należy tylko pamiętać, aby w konkretnym tekście zawsze tak samo traktować dany skrótowiec, tzn. zawsze nadawać mu ten sam rodzaj i liczbę i albo (jeśli można) odmieniać go za każdym razem, albo nie odmieniać wcale. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-08-30 |
Chciałbym dowiedzieć się, czy istnieje oficjalnie w języku polskim słowo snus, a dokładniej czy została ustalona oficjalna odmiana przez przypadki. Słowo pochodzi z języka szwedzkiego, jest to nazwa szwedzkiej używki tytoniowej. | |
Najnowsze słowiki ortograficzne nie notują tego słowa, to jednak nie powód, by posługując się nim w języku polskim, nie odmieniać go. Snus będzie przyjmował następujące formy: lp.: M. snus, D. snusa, C. snusowi, B. snusa, N. snusem, Ms. snusie; lm.: M. snusy, D. snusów, C. snusom, B. snusy, N. snusami, Ms. snusach. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-08-30 |
Nie potrafię odnaleźć jednoznacznej odpowiedzi na moją kwestię – dotyczy ona odmiany czasownika wynikać, a konkretnie formy dla 3 osoby w czasie przeszłym: wynikła czy wyniknęła? Przykład: Niezgodność wynikła z błędu pisarskiego. | |
Akurat czasownik wynikać ma w czasie przeszłym w 3 os. lp. rodzaju żeńskiego tylko jedną formę – wynikała. Natomiast w przypadku czasownika wyniknąć w czasie przeszłym dla tych samych wartości liczby, osoby i rodzaju mamy dwie równoprawne formy – wynikła lub wyniknęła. Katarzyna Mazur |