| Ortografia | 2009-04-22 |
| Przygotowuję naukowe wydawnictwo o mennonitach / menonitach. Proszę o komentarz, żebym mogła odpowiedzieć autorom, dlaczego wybrałam jedną wersję. | |
| W polszczyźnie obowiązują formy menonita / menonici. Odnotowuje je np. „Wielki słownik ortograficzny PWN” pod red. E. Polańskiego oraz „Wielki słownik wyrazów obcych” pod red. M. Bańko, który podaje następującą definicję: ‘odłam protestanckiego ugrupowania anabaptystów, powstały w XVI w. we Fryzji w wyniku działalności Mennona Simmonsa, uznający tylko dwa sakramenty: chrzest dorosłych i eucharystię, głoszący zakaz prowadzenia wojen i pełnienia urzędów’. Nazwa ugrupowania pochodzi wprawdzie od imienia Mennon pisanego przez podwojone n, w polszczyźnie jednak podwojone litery w wyrazach obcych często są zastępowane przez jedną literę, jak we współcześnie przejmowanych z angielskiego wyrazach typu banner czy dawniejszych, zapożyczonych z łaciny klassa, summa, komissya. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-04-16 |
| Czy nazwy własne zajęć ruchowych pochodzących najczęściej z innych krajów powinny być pisane dużą literą, np.: Aerobic czy aerobik, Low Impact Aerobic, Magic Bar, Nordic Walking, zajęcia Fat Burnning, zajęcia z użyciem dużych piłek, tzw. Fitball? | |
| Wymienione nazwy angielskie niekoniecznie uznamy na gruncie polskim za nazwy własne – to tylko nazwy typów zajęć ruchowych. Spolszczony rzeczownik aerobik słowniki odnotowują pisany małą literą, podobnie będzie z nazwami typu low impact aerobic, magic bar, nordic walking, fat burnning, fitball. Swoją drogą czy nie ma dla ich polskich odpowiedników? Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-04-16 |
| Która forma jest najbardziej poprawna: instruktor fitness, instruktor Fitness, instruktor fitness’u, instruktor fitnessu czy może istnieje jeszcze inna, bardziej poprawna forma? I dalej: zajęcia fitness, zajęcia fitnessowe czy zajęcia z fitness, zajęcia z fitnessu itd.; klub fitness czy klub fitnessowy? | |
| Nie ma powodu, aby rzeczownik fitness pisać wielką literą, nie jest nazwą własną. Wyraz ten odmieniamy, ponieważ dobrze wpisuje się w polską deklinację męską (por. stres – stresu, dres – dresu itd.), dlatego warto polecić formy: instruktor, trener fitnessu, zajęcia z fitnessu pisane bez apostrofu przed końcówką. Połączenie klub fitness jest kalką angielskiego fitness club, lepiej używać określeń klub fitnessu lub klub fitnessowy, także zajęcia fitnessowe, bo przymiotnik ten utworzony jest poprawnie. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-04-06 |
| Czy poprawnie zostało napisane ogłoszenie o następującej treści: Prosimy rodziców o niewchodzenie do sal, czekanie na dzieci w szatni? Dotyczy to pisowni wyrazu niewchodzenie i ogólnej treści ogłoszenia. | |
| Ogłoszenie jest sformułowane zrozumiale i gramatycznie, a w dodatku poprawnie pod względem ortograficznym, ponieważ rzeczowniki z partykułą przeczącą nie w polszczyźnie piszemy łącznie, a wchodzenie niewątpliwie jest rzeczownikiem. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-04-01 |
| Mam pytanie dotyczące pisowni słów określających narodowość, przynależność do plemion, mieszkańców kontynentów. Spotkałam się z zapisem małą literą słów: arabowie, pasztunowie, Żydzi, a nawet chińczycy - i jestem pewna, iż nie były to brukowce, lecz szanujące się wydawnictwa. Co zatem z pisownią owych słów ,a także określeń romowie lub np. europejczycy czy azjaci? Poprawnie pisać należy z dużą czy małą literą? A może zależy to od kontekstu? | |
| Rzeczywiście, dużo zależy tu od kontekstu, a jeszcze więcej od znaczenia. Nazwy mieszkańców krajów, kontynentów, krain geograficznych, członków plemion i ras piszemy wielką literą. Są jednak takie słowa, które mają więcej niż jedno znaczenie, nazywamy je homonimami. Czasami jedno z tych znaczeń zapisujemy wielką literą, a inne jej nie wymaga. I tak np. Żyd to członek narodu, ale Żyd to osoba wyznająca judaizm, Arab to człowiek, a arab to koń, Chińczyk to obywatel Chin, a chińczyk to gra, Szwajcar to obywatel Szwajcarii, a szwajcar to portier. Nazwy takie, jak Romowie, Europejczycy, Azjaci i Pasztunowie zawsze zapiszemy wielką literą. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-28 |
| W zdaniu W związku z tym dla Wschodu zachodni dodatek do formuły nicejsko-konstantynopolitańskiego „Credo” był nie do zaakceptowania mam wątpliwości dotyczące pisowni połączenia nicejsko-konstantynopolitański, Czy nie powinno to być zapisane wielką literą? | |
| W polszczyźnie przymiotniki piszemy małą literą, nawet jeśli pochodzą od pisanych wielką literą nazw własnych, por. polski naród, warszawski sklep, gdański przedsiębiorca, lubelski profesor, bałtycka plaża itp. Przymiotnik jest oczywiście pisany wielką literą, jeśli stanowi składnik nazwy własnej, takiej jak Powstanie Warszawskie, Liga Polskich Rodzin, Uniwersytet Gdański, Unia Lubelska, Morze Bałtyckie i inne. W cytowanym zdaniu nie mamy do czynienia z nazwą własną, dlatego połączenie nicejsko-konstantynopolitańskiego zapiszemy małymi literami. Jeżeli w różnych źródłach pojawiają się zapisy z wielkimi literami, może to oznaczać, że wzorują się na pisowni angielskiej, u nas nieobowiązującej. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-03-28 |
| Jak poprawnie napisać - wielką czy małą literą nazwy dokumentów szkolnych: PLAN PRACY BIBLIOTEKI, PROGRAM PROFILAKTYKI, PROGRAM WYCHOWAWCZY, PLAN MIERZENIA JAKOŚCI PRACY SZKOŁY? | |
| Nazwy tego typu są tytułami, a w tych (podobnie jak np. w tytułach książek) zapisuje się wielka literą jedynie pierwszy wyraz, zatem: Plan pracy biblioteki, Program profilaktyki, Program wychowawczy, Plan mierzenia jakości pracy szkoły. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-03-18 |
| Czy nieruchomości dzielimy na zabudowane i nie zabudowane czy na zabudowane i niezabudowane? | |
| Nieruchomości są niezabudowane. Imiesłowy przymiotnikowe, niezależnie czy użyte w znaczeniu przymiotnikowym, czy czasownikowym zapisujemy łącznie z partykułą nie. Jeśli imiesłów tego typu użyty jest w znaczeniu czasownikowym, dopuszczalna jest pisownia rozdzielna. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-18 |
| Czy w zdaniu Studiował grafikę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie wyraz grafika będący nazwą kierunku powinien być pisany małą czy wielką literą? | |
| W zdaniu tym wyraz grafika zapiszemy małą literą, gdyż jest to rzeczownik pospolity. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-16 |
| Czy w liście do przyjaciółki, wspominając jej brata i rodziców, powinnam użyć wielkiej litery(Twój Brat, Pozdrów Rodziców itp.)? List wydaje się nieco zaśmiecony wielkimi literami. Nasuwa się również pytanie o moją mamę, która przesyła pozdrowienia w tym samym liście za moim pośrednictwem. Czy moja mama też ma być napisana wielką literą? | |
| Język, którym się posługujemy, służy nie tylko przekazaniu informacji, ale też wyraża stosunek nadawcy do odbiorcy. Etykieta językowa wymaga, by ze względów grzecznościowych używać w listach wielkiej litery, gdy używamy zaimków Ty, Twój itp., ale także kiedy piszemy o osobach bliskich adresatowi i w ogóle o osobach, które szanujemy. Także i o swojej Mamie może Pani napisać wielką literą. Nie należy się przejmować, że „zaśmiecimy” list dużymi literami, gdyż tego wymaga dobre językowe wychowanie. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-16 |
| Szanowni Państwo, według słownika E. Polańskiego Kresy Wschodnie piszemy wersalikami, czy przez analogię powinno się napisać Kresy Zachodnie (na określenie ziem przyłączonych do Polski po 1945 r.)? Jeśli nie jest to obowiązkiem, czy dozwolona jest taka pisownia? | |
| Nazwa Kresy Zachodnie została utworzona na zasadzie analogii od Kresów Wschodnich. Jedna i druga to nazwy własne, a jako takie powinny zostać zapisane wielką literą. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-16 |
| W ostatnim czasie pojawiły się fotoksiążki i fotoalbumy, a może poprawniej foto-książki, foto-albumy? | |
| Fotoksiążki czy fotoalbumy zapiszemy razem, jak wszystkie wyrazy z członem foto-, np. fotoamator, fotochromia czy fotoreporter. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-16 |
| Czy w zdaniu Gdybym wiedział, że się rozpada, to bym nie wychodził z domu należy napisać to bym czy tobym? | |
| W tym wypadku to jest spójnikiem i łączy dwa zdania współrzędne o charakterze wynikowym. Cząstka by jest wykładnikiem trybu przypuszczającego i zapisuje się ją łącznie z czasownikami i spójnikami, zatem zdanie powinno mieć postać Gdybym wiedział, że się rozpada, tobym wziął parasol. Postać z rozłącznym zapisem mielibyśmy, gdyby to było zaimkiem, np. Właśnie to bym zrobił! Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2009-03-11 |
| Będę wdzięczna za odpowiedź na pytanie, jak zapisać: nieanglojęzyczny czy nie-anglojęzyczny. | |
| Przymiotniki z partykułą przeczącą nie w polszczyźnie piszemy łącznie, bez łącznika, np. nieartystyczny, nieambitny, niebogaty itp., podobnie jak rzeczowniki zaprzeczone typu nienauczyciel, niekatolik, nieagresja. Uzasadnieniem dla użycia łącznika jest fakt, że rzeczownik, którego zaprzeczenie wyrażamy, stanowi pisaną wielką literą nazwę własną, jak np. nie-Polak. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2009-03-11 |
| Napisałem: Przewóz osób w kraju i zagranicą. Chciałbym wiedzieć, czy zrobiłem błąd w wyrazie zagranicą. | |
| Osoby przewożono za granicą jakiegoś państwa, w zdaniu tym użyto więc rzeczownika granica w znaczeniu ‘linia oddzielająca terytorium jednego państwa od innych’. Istnieje także rzeczownik zagranica oznaczający ‘kraje leżące poza granicami danego państwa’, który może być użyty w następujących kontekstach: zagranica decyduje o kierunku koniunktury na naszej giełdzie; zagranica ocenia nas właśnie przez pryzmat tego, co się dzieje w regionie; po ostatnich stratach w Rosji zagranica bardzo ostrożnie inwestuje kapitał na innych rynkach wschodzących itp. W tym jednak wypadku mamy do czynienia z granicą, dlatego też pisownia z przyimkiem za jest rozdzielna, typowa dla wyrażeń przyimkowych. |
|
| Ortografia | 2009-02-18 |
| Jak poprawnie zapisać włatcy móch? | |
| Poprawna forma (zapisana ortograficznie, nie zaś częściowo fonetycznie) powinna mieć wygląd: władcy much, a jeśli to tytuł, jak przypuszczam, wtedy pierwszy wyraz (jedynie) powinien być napisany wielką literą: Władcy much. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2008-12-09 |
| W trybie grzecznościowym, w korespondencji zawsze używam dużych liter zwracając się do danej osoby: Tobie, Ciebie itp. Ale czy ta sama zasada obowiązuje przy zwrotach twoje, do twojej? | |
| Tak, oczywiście. Jeśli decyduje się Pani na zaznaczanie szacunku do odbiorcy przez pisanie wielką literą zaimków osobowych, nie można zaprzestać tylko na mianowniku tychże zaimków, ale także wielką literą pisać zaimki w przypadkach zależnych (D. Ciebie, C. Tobie, B. Ciebie, N. z Tobą, Ms. o Tobie). Podobnie postępujemy z zaimkami dzierżawczymi, pisząc wielka literą wyrazy typu Twój, Twego, a także Jego, Ich itp. Katarzyna Sujkowska-Sobisz |
|
| Ortografia | 2008-12-03 |
| Bardzo proszę o wyjaśnienie, czy dopuszczalna jest pisownia przedrostka mini- oddzielnie: chodzi o mini(?)listę przebojów. Słownik ortograficzny podaje, że wszystkie przedrostki pisze się łącznie z wyrazami pospolitymi. Moje koleżanki nauczycielki twierdzą, ze można napisać rozdzielnie. Bardzo proszę o rozstrzygnięcie naszego sporu. | |
| Racja jest po stronie tego, kto wierzy ustaleniom zawartym w słownikach ortograficznych, zwłaszcza w ich najnowszych wydaniach. Wszystkie przedrostki, zarówno rodzime, jak i obce, w polszczyźnie powinny być pisane łącznie z wyrazami pospolitymi, o czym mówi reguła 148 zasad pisowni polskiej. W naszym języku szerzy się niestety zły zwyczaj pisowni rozdzielnej form, które powinny mieć pisownię łączną, takich jak: superoferta, megadoładowanie, hipernapęd, eksmąż, ekstranowoczesny, pseudofilozoficzny, wicedyrektor. Jedyna poprawną formą jest więc minilista. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2008-12-03 |
| Proszę o pomoc i wyjaśnienie w następującej sprawie: Jutro w Górnośląskim Centrum Kultury odbędzie się premiera spektaklu. Moim zdaniem, każda premiera w Centrum jest przemyślana i dlatego udana. Chodzi o uzasadnienie pisowni nazwy własnej (Centrum) w drugim zdaniu - duża litera, ale dlaczego? | |
| Wyraz Centrum w drugim zdaniu zapiszemy wielką literą, jako że chodzi właśnie o Górnośląskie Centrum Kultury, o to jedno konkretne centrum. Jest to po prostu fragment nazwy własnej, użyty, by nie powtarzać pełnej. Ewelina Pałka |
|
| Ortografia | 2008-12-03 |
| Jest Europa Południowa, Zachodnia - od dużej litery. A jak jest z Polską? Południowa czy południowa, Zachodnia czy zachodnia, wschodnia? Co decyduje o pisowni przymiotników w tym przypadku? | |
| Wszystko zależy od kontekstu. Przymiotniki: południowy, północny, wschodni, zachodni pisze się wielką literą, jeśli są integralną częścią nazw geograficznych (wspomniana Europa Zachodnia czy Tatry Wschodnie), ale jeśli oznaczają część terytorium (np. Nad Polskę północną nadciąga niż), należy traktować je jak najzwyklejsze przymiotniki i zapisać małą literą. Ewelina Pałka |
|