Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2011-08-30
Jeśli piszemy nazwę dzielnicy wraz z nazwą jej poddzielnicy (np. Śródmieście Solec; Wola Mirów), to jakiego rodzaju zapis stosujemy: z łącznikiem, półpauzą czy tylko ze spacją?
Będzie tu obowiązywała zasada pisowni z łącznikiem, a więc Śródmieście-Solec oraz Wola-Mirów.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-30
Uprzejmie proszę o rozstrzygnięcie następującej kwestii. Chodzi o pisownię nazwy szkół w tekście, w którym występuje najpierw nazwa szkoły w pełnym brzmieniu, a potem tylko przytaczana jest w niepełnym. V Liceum Ogólnokształcące w Katowicach (...). W Liceum...; czy w liceum..., jeśli pisze się dalej o tej konkretnej szkole. To samo dotyczy np. dyrektor szkoły, ale jeśli konkretnej, to Dyrektor Szkoły?
Jeśli najpierw mamy użytą pełną nazwę szkoły, później możemy jej część zapisywać albo małą (liceum ogólnokształcące, liceum), albo dużą literą (Liceum Ogólnokształcące, Liceum) – zob. reguła 93.
W kwestii pisowni nazwy stanowiska trzeba uważać. Otóż zasada jest taka, że spośród wszystkich nazw stanowisk wielką literą piszemy obowiązkowo nazwy stanowisk jednoosobowych w aktach prawnych (np. ustawach). Ale jeśli ta nazwa występuje w pełnym brzmieniu, można ją pisać wielką literą również w tekstach o innym przeznaczeniu, przy czym musi być jasność, do której konkretnej osoby odnosi się to stanowisko (zob.: reguła 85).
I teraz pojawia się kwestia tego, jak zapiszemy nazwę stanowiska pani dyrektor placówki edukacyjnej. Bo jeśli tylko dyrektor szkoły, to nie jest to stanowisko jednostkowe (takim jest np. Prezydent RP, Naczelnik Sądu Okręgowego w Katowicach, Dyrektor Miejskiego Centrum Kultury w Mysłowicach, Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Mikołowie itp., bo na każdym z tych stanowisk zasiada jedna osoba, a stanowisko dyrektora szkoły ma tysiące osób w Polsce). Z tego wynika, że samą nazwę dyrektor szkoły należałoby pisać małą literą. Jednak gdyby użyła Pani nazwy Dyrektor V Liceum Ogólnokształcącego W Katowicach, wówczas pisownia słowa Dyrektor dużą literą jest możliwa (ale mogłaby tu zostać użyta też mała litera), i to niezależnie od tego, czy chce Pani przywołać zaraz po nim nazwisko tej konkretnej pani dyrektor, czy też jedynie ma je Pani w głowie.
Poprawne będzie zatem każde z następujących zdań:

1. Podczas miejskiej inauguracji nowego roku szkolnego głos zabrała Dyrektor V Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach Anna Kowalska.
2. Podczas miejskiej inauguracji nowego roku szkolnego głos zabrała Dyrektor V Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach.
3. Podczas miejskiej inauguracji nowego roku szkolnego głos zabrała dyrektor V Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach Anna Kowalska.
4. Podczas miejskiej inauguracji nowego roku szkolnego głos zabrała dyrektor V Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach. Kierowane przez Annę Kowalską Liceum jest jednym z najlepszych w województwie.
5. Podczas miejskiej inauguracji nowego roku szkolnego głos zabrała Anna Kowalska z V Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach, dyrektor szkoły.
6. Zostaliśmy zaproszeni na rozpoczęcie nowego roku szkolnego do Szkoły Podstawowej nr 1 w Mikołowie. Najpierw przywitała nas dyrektor szkoły/Szkoły. (Tu dyrektor szkoły jest raczej nazwą niejednostkowego stanowiska lub stanowiska jednoosobowego w niepełnym brzmieniu (możemy tak przyjąć, ponieważ słowo szkoła wchodzi tu także w skład nazwy instytucji), natomiast dyrektor Szkoły należy interpretować jako nazwę stanowiska jednoosobowego w niepełnym brzmieniu, stąd mała litera w wyrazie dyrektor (uzasadnienie wielkiej litery dla drugiego członu – por. pierwsza część odpowiedzi).
7. Głos zabrała Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Mikołowie Anna Kowalska.

Oczywiście może być też tak, że kieruje Pani pismo do dyrektor szkoły, a wówczas wszelkie zawroty do niej w formie Pani Dyrektor powinny być zapisane wielką literą.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-29
Jak dzielić przy przenoszeniu wyrazy obce, np. Buc-kinghamshire czy Buck-inghamshire? Col-lege czy co-llege?
Wyraz Buckinghamshire możemy podzielić np. po sylabie [bu], czyli w następujący sposób: Bu-ckinghamshire, lub dopiero po [cking], a więc Bucking-hamshire. Z kolei słowo college przedzielamy tak: col-lege.
Sławomir Duda
Ortografia2011-08-29
Mam pytanie co do pisowni następujących nazw: Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z Mamą i Tatą” czy też Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z mamą i tatą” lub licheńskie spotkania rodzin „Piknik z Mama i Tatą”, czy w ogóle bez cudzysłowu? Gdy mówi się o tej imprezie, używając tylko słowa piknik – to pisze się je wielką literą i w cudzysłowie?
Nazwy imprez sportowych i religijnych o charakterze indywidualnym, bez względu na zasięg (lokalny, gminny, miejski), jeśli organizatorzy chcą im nadać indywidualną nazwę, piszemy wielką literą, np.: Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z Mamą i Tatą” czy też Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z mamą i tatą” lub licheńskie spotkania rodzin „Piknik z Mamą i Tatą”. Organizator ma tu głos decydujący. Użycie cudzysłowu to alternatywa możliwa do wykorzystania.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2011-08-29
Czy samo słowo fundacja odnoszące się do konkretnej fundacji posiadającej nazwę własną, pisze się wielka czy małą litera? Przykładowo Fundacja „Spem Donare” czy – fundacja „Spem Donare” czy w ogóle bez cudzysłowu? Podobnie z hospicjum – czy mówiąc o konkretnym hospicjum i używając tylko słowa hospicjum, piszemy to słowo wielką literą?
Wielką literą zapisujemy skrócone nazwy instytucji, ich działów, organizacji, tytuły książek, jeśli wcześniej wystąpiły w tekście w pełnym brzmieniu, np.: Fundacja, Hospicjum. Zapis poprawny: fundacja „Spem Donare” lub fundacja Spem Donare.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2011-08-21
Czy wyraz reżym – tak pisany – jest poprawny, czy poprawnie powinno być reżim, czy jest to równoznaczne?
Obie formy są tak samo poprawne.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-21
Mam wątpliwość dotyczącą pisowni wielką bądź małą literą nazwy członków grupy malarzy zwanej Bractwem św. Łukasza, czyli łukaszowców albo Łukaszowców.
W publikacjach na temat tego ugrupowania można znaleźć niekonsekwentną pisownię. Przeważa wielka litera, zdarza się także pisownia wielką literą i dodatkowo w cudzysłowie („Łukaszowcy”). Czy obowiązuje tu jakiś wyjątek albo zwyczaj językowy, który kazałby pisać wbrew regule ortograficznej? Przecież nazwy członków bractw, stowarzyszeń, partii, stronnictw politycznych, organizacji społecznych, członków zespołów artystycznych i sportowych itp. piszemy małymi literami.
Jak rozumieć wypowiedź prof. Bańki o członkach zespołu Beatles: „(...) Jeśli mamy na myśli cały zespół, piszemy oczywiście jego nazwę wielką literą, np. Bitelsi, Beatles lub The Beatles. Jeśli zaś myślimy o poszczególnych jego członkach, powinniśmy używać małej litery”?
Czy w tym kontekście uzasadnione jest zróżnicowanie pisowni w publikacji, gdzie nazwa łukaszowcy pada dość często i stosowanie małej litery w zdaniach typu „(...)dotarli do Nowego Jorku dwaj łukaszowcy (...)”, a wielkiej, kiedy mamy na myśli dzieła stworzone razem przez członków bractwa: „obrazy Łukaszowców”?. Wydaje mi się, że takie zróżnicowanie nie będzie wyglądało dobrze i czytelnik może odbierać to jako niekonsekwencję i błąd w zapisie.
Zdecydowanie łukaszowcy. I to niezależnie od tego, czy ma Pani na myśli wszystkich członków stowarzyszenia naraz (np. w połączeniu statut łukaszowców; do grona łukaszowców należeli... – jest to jedyna uzasadniona pisownia, ponieważ nie ma zamiennej ze Stowarzyszeniem św. Łukasza oficjalnej nazwy *Łukaszowcy), czy też np. paru wybranych członków (np. spotkanie z dwoma łukaszowcami). Powoływać się tutaj trzeba na zasadę, o której Pani wspomniała, a mianowicie tę, że nazwy członków grupy, stowarzyszeń itp. zapisujemy małą literą.

Problem z The Beatles/Bitelsami/bitelsami jest nieco innej natury. I tutaj wyjaśnienie prof. Bańki jest dla mnie sensowne. Otóż jak łatwo zauważyć, angielska nazwa formacji ma formę liczy mnogiej i przy przeniesieniu na grunt języka polskiego nazwa całej formacji też przyjmie postać liczby mnogiej, przy czym zostanie pominięte pełniące funkcję rodzajnika słowo the. A zatem angielska grupa The Beatles to po polsku grupa Bitelsi. Natomiast pojedynczy członek grupy to bitels, a jeśli mamy na myśli ich np. dwóch, powiemy bitelsi. Tak też podaje np. Mały słownik użycia wielkich liter w polskich tekstach pod redakcją A. Skudrzyk, K. Urban (Kraków 2009).
Natomiast niepokojące jest to, co o bitelsie i jemu pokrewnych wyrazach odnotowano w internetowym wydaniu Słownika ortograficznego języka polskiego PWN (2011 r.). Słownik ten nakazuje następującą pisownię:
1) Bitels (pot. o członku zespołu The Beatles)
2) bitels (chłopak naśladujący wyglądem członków The Beatles)
3) Bitelsi (pot. o zespole The Beatles).
Myślę, że doszło tu do fatalnej pomyłki, i zdecydowanie odradzam wzorowanie się na wspomnianym wydawnictwie. Reguły ortograficzne są jasne, a ten przykład ewidentnie im przeczy. Nie ma też najmniejszego uzasadnienia dla tego, by z bitelsów robić wyjątek.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-20
Jak napisać słowo karnoskarbowy – razem czy z myślnikiem (karno-skarbowy)? Słownik języka polskiego podaje jako poprawną formę karnoskarbowy, ale pisownia karno-skarbowy jest tak rozpowszechniona, że zaczynam mieć wątpliwości.
Drugie pytanie: istnieje „Kodeks karny skarbowy” – czy w takim razie powinniśmy mówić odpowiedzialność karnoskarbowa, czy odpowiedzialność karna skarbowa? A może jeszcze inaczej (np. odpowiedzialność karna za przestępstwa skarbowe)?
Zdecydowanie piszemy: karnoskarbowy (jedno słowo, bez łącznika), ponieważ jest to przymiotnik złożony o członach nierównorzędnych semantycznie. Proszę już nie mieć wątpliwości.
Co do drugiej części pytania: wszystkie zaproponowane przez Panią wersje zapisu są poprawne i godne polecenia.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-20
Niedawno spotkałam się z formą audit zamiast audyt. Czy ta forma jest poprawna?
Poprawnie jest tylko audyt.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-20
Proszę o podpowiedź, w jaki sposób prawidłowo zapisać (np. w stopce dokumentu) wyrażenie tłumacz przysięgły języka angielskiego. Chodzi mi w szczególności o to, czy wyrażenie tłumacz przysięgły należy zapisać wielkimi literami.
Wszystko należałoby tu pisać małymi literami, oczywiście pod takim warunkiem, że pierwsze słowo nie rozpoczyna zdania.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-20
Wiem, że zgodnie z regułą nazwy stanowisk należy pisać wielka literą. Tymczasem spotykam się w prasie z zapisem Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej + imię i nazwisko, Sędzia Sądu Okręgowego w X., Przewodniczący Okręgowej Izby Lekarskiej w X + imię i nazwisko. Czy są to formy dopuszczalne, czy jest to nadużycie? Jaki jest poprawny zapis?
W aktach prawnych obowiązuje pisanie jednoosobowych nazw stanowisk wielką literą, nawet jeśli pojawiają się one w kontekście imienia i nazwiska; w tekstach o innym przeznaczeniu można stosować pisownię wariantywną (albo małe, albo duże litery), byleby konsekwentnie (por. reguła 85 zasad pisowni polskiej).
W związku z tym w aktach urzędowych poprawnie będzie jedynie Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej Jan Kowalski, Przewodniczący Okręgowej Izby Lekarskiej w Katowicach Jan Kowalski, sędzia Sądu Okręgowego w Katowicach (tu mała litera dla sędziego, bo całość to nazwa stosowana w danym czasie nie tylko do jednej osoby - sędziów w tym sądzie jest więcej). Natomiast w pozostałych typach tekstów dopuszczalne będą zarówno powyższe formy zapisu, jak i następujące: prezes Naczelnej Izby Lekarskiej Jan Kowalski, przewodniczący Okręgowej Izby Lekarskiej w Katowicach Jan Kowalski.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-08-20
W „Raporcie końcowym z badania zdarzenia lotniczego nr 192/2010/11 samolotu Tu-154M nr 101 zaistniałego dnia 10 kwietnia 2010 r. w rejonie lotniska SMOLEŃSK PÓŁNOCNY” występują nazwy jednostek wojskowych pisane małymi literami. Przykładem: 13 eskadra lotnictwa transportowego, 36 specjalny pułk lotnictwa transportowego (od str. 3 i dalej). Jak to się ma do reguły pisania nazw własnych od dużej litery? Czy po przykładowych liczebnikach 13 i 16 występujących w nazwach jednostek wojskowych powinna być kropka? Zauważyłem, że w wojsku jest maniera pisania z dużej litery nazw jednostek wojskowych od szczebla brygady wzwyż.
Wszystkie człony pełnych nazw jednostek wojskowych każdego szczebla należy pisać wielkimi literami.
Co do kropki po liczebnikach – zasada jest taka, że stawia się ją tylko po zapisanych cyframi liczebnikach głównych, ale można z niej zrezygnować, jeśli z kontekstu jasno wynika, iż mamy do czynienia z liczebnikiem porządkowym, i nie ma niebezpieczeństwa, że ktoś pomyli go z głównym). W związku z tym kropka po liczebnikach podanych przykładach nie jest niezbędna, choć byłaby już konieczna w przypadku nazwy 1. Eskadra Lotnictwa Transportowego, bo nie jest do końca jasne, czy chodzi o pierwszą czy o jedną eskadrę.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-06-21
Dręczy mnie od jakiegoś czasu semantyka zwykłego codziennego także. Czy może ono zostać użyte w piśmie, w zasadzie równoznacznie z więc, np. w zdaniu Bardzo ją lubię, także trochę mi szkoda, że jej tam nie było? Czy to jest w ogóle poprawne, a jeśli jest – to czy tylko w wypadku używania języka potocznego, czy można również używać także w takim znaczeniu, pisząc?
Wyrażenie, o którym mowa w pytaniu, w znaczeniu ‘więc, zatem’ słowniki (a właściwie tylko jeden słownik – internetowe wydanie Słownika ortograficznego PWN) notują dopiero od paru miesięcy i każą pisać je ze spacją w środku, czyli tak że, co nie do końca mnie przekonuje (tak że ma głównie znaczenie sposobowe, nie wynikowe; ponadto w zdaniach wynikowych nie zmienia się tak że na tak iż, a w zdaniach sposobowych nie ma ku temu przeszkód). Tak że bliższa mi jest Pani/Pana intuicja językowa, chociaż – co można zauważyć w tym zdaniu – dostosowuję moją pisownię do normy, zgodnie z którą przykład z pytania powinien być zapisany: Bardzo ją lubię, tak że trochę mi szkoda, że jej tam nie było.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-06-08
Jakimi literami powinna być pisana nazwa firmy? Czy pierwsza litera ma być duża, a reszta mała? Czy też nazwa firmy może być cała napisana dużymi literami? Czy poprawne jest pisanie nazw niektórych firm, jak chcą ich właściciele, np.: LUKAS Bank SA czy PROFESCAPITAL Sp. z o.o.?
W pełnej nazwie instytucji wszystkie wyrazy z wyjątkiem przyimków i spójników piszemy wielkimi literami. Oczywiście jeśli któryś z wyrazów wchodzących w skład nazwy chcielibyśmy w jakimś tekście odnotować skrótem, będzie wówczas obowiązywać jego pisownia małymi literami. Gdyby zaś jakiś człon nazwy miał być wyróżniony graficznie ze względów reklamowych, można go w całości napisać wersalikami.
Co do przykładów: poprawnie jest LUKAS Bank SA lub Lukas Bank SA - tu SA to skrótowiec, nie skrót, a dla skrótowców obowiązują inne reguły zapisu. Natomiast druga nazwa wzorcowo powinna być zapisana PROFESCAPITAL sp. z o.o. lub Profescapital sp. z o.o. – bo sp. to skrót (nie skrótowiec), czyli piszemy go małymi literami.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-05-15
Z koleżanką mamy dylemat – czy słowo niemartwienie się piszemy razem, czy rozłącznie z nie? Czy się ma tutaj jakieś znaczenie, mimo że jest to rzeczownik odczasownikowy?
Niemartwienie się piszemy właśnie w taki sposób, podobnie jak wszystkie rzeczowniki odczasownikowe, a obecność się nie ma nic do rzeczy, jeśli chodzi o pisownię nie z nimi.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-05-14
Zauważyłam, że ludzie piszą w środku zdania: Błogosławiony Papież Jan Paweł II. Według mnie wyraz błogosławiony powinien zaczynać się małą literą.
Wyraz błogosławiony oczywiście powinien być w środku zdania mały. Ale dobrze by było małą literą pisać także słowo papież, jeśli zaraz po nim mamy imię konkretnego papieża. Natomiast wielką literą pisalibyśmy to słowo ze względów uczuciowych gdyby zastępowało imię głowy Kościoła. A w związku z tym mielibyśmy: 1 maja br. Kościół przeżywał beatyfikację papieża Jana Pawła II. W parę tygodni po tym wydarzeniu tak o Papieżu mówią jego dawni współpracownicy....
Oczywiście jeżeli mimo wszystko wolałaby Pani pisać również Papież Jan Paweł II, zawsze może się Pani podeprzeć następującą regułą, a zwłaszcza przykładem ze wstępu do słownika stamtąd zaczerpniętym Zebranie otworzył Naczelnik Gminy Brzezinka Łukasz Rudzki.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-05-14
Chcę zapytać, jak należy zapisać wyraz plac w wyrażeniu: plac św. Piotra - dużą czy małą literą? Na przykład w zdaniu: Zgromadziliśmy się na placu św. Piotra. Ja bym zapisała małą literą, ale nie jestem pewna.
Powinno być plac św. Piotra lub plac Świętego Piotra. Zdecydowanie tak. Intuicja Pani nie myli.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-05-14
Proszę o informację, jak poprawnie powinno się napisać:Kierownik ds. Transportu i Organizacji
czy też Kierownik ds. transportu i organizacji?
Nazwę stanowiska powinniśmy pisać w całości małymi literami, czyli kierownik ds. transportu i organizacji. Jeżeli jednak nazwa ta pojawia się w adresie podania kierowanego do szefa jakiejś jednostki, będziemy mieć:
Szanowny Pan
Jan Kowalski
Kierownik ds. Transportu i Organizacji

Katarzyna Mazur
Ortografia2011-05-14
Czy dopuszczalne są zapisy: ul. K. Wyszyńskiego, Uniwersytet K Wyszyńskiego? Czy takie skróty są dopuszczalne w odniesieniu do nazwiska kard. Stefana Wyszyńskiego?
Nie, takie zapisy nie są dopuszczalne. Słowo kardynał możemy skracać jedynie do postaci kard., a zatem poprawnie będzie: ul. kard. S. Wyszyńskiego oraz Uniwersytet kard. S. Wyszyńskiego ewentualnie UKSW, przy czym tu mamy nie skrót K, ale literę K wchodzącą w skład skrótowca, a to coś zupełnie innego.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-03-18
W podręczniku do języka polskiego do III klasy gimnazjum znalazłam takie oto zdanie:
Niekiedy czymś nie do zniesienia wydaje się szabat ortodoksyjnych Żydów, którzy muszą wyłączać telewizor wieczorem w przeddzień szabasu.
I odpowiednio w przypisach:
szabas – u Żydów świąteczny dzień odpoczynku, wprowadzony na pamiątkę odpoczynku Boga po sześciu dniach pracy. Ortodoksyjni (czyli rygorystycznie przestrzegający zasad swojej wiary) Żydzi od piątkowego do sobotniego wieczora nie mogą poświęcić się niczemu, co nie jest odpoczynkiem.
Tekst: Umberto Eco Drugie zapiski na pudełku od zapałek Praca w weekend! Świętokradztwo w tłumaczeniu Adama Szymanowskiego.
Moje pytanie dotyczy zapisu słowa Żydzi. Czy nie powinno być małą literą? Przecież mowa jest o wyznawcach wiary, a nie o narodzie.
Faktycznie autorzy podręcznika nie ustrzegli się błędu ortograficznego: w przywołanych zdaniach słowo żyd powinno być zapisane małą literą, a wytłumaczenie jest dokładnie takie, jakie Pani podała.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30