Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Odmiana2011-08-29
Które odmiany są poprawne?
1) Informację zdobyła dla państwa TVN24 (bo: telewizja TVN24 – r. żeński – forma używana przez dziennikarzy na antenie tej stacji);
2) Informację zdobył dla państwa TVN24 (bo: TVN – r. męski);
3) Informację zdobyło dla państwa TVN24 (bo: cztery – r. nijaki).
Sprawa jest o tyle trudna, że TVN to właściwie nie skrótowiec, gdyż nie ma rozwinięcia. A więc co?
Inny przykład:
1) PO znów obiecywała (bo: platforma – r. żeński);
2) PO znów obiecywało (bo: -o– r. nijaki).
Albo:
1) Na sanockiej PWSZ (bo: szkoła – r. żeński);
2) Na sanockim PWSZ-cie (bo: z – r. męski/nijaki).
Poruszony przez Pana problem dotyczy ustalenia rodzaju gramatycznego skrótowców, czyli wyrazów powstałych w wyniku skrócenia kilkuwyrazowych nazw instytucji, firm, urzędów itp. W tym przypadku, by określić rodzaj, możemy posłużyć się dwoma kryteriami. Po pierwsze, możemy w nazwie rozwiniętej wskazać wyraz nadrzędny (dla TVN będzie to telewizja, dla PO – platforma, a dla PWSZ – szkoła, a następnie nadać skrótowcowi jego cechy gramatyczne. Zgodnie z tą regułą wszystkie podane przez Pana skrótowce mają rodzaj żeński, a więc zdania oznaczone numerem 1 są poprawne. Istnieje jednak drugi sposób, gdy przy ustalaniu rodzaju bierzemy pod uwagę to, jak zakończony jest dany skrótowiec w wymowie. Na tej podstawie skrótowce zakończone na spółgłoskę (jak TVN i PWSZ) zaliczane są do rodzaju męskiego, z kolei zakończone na akcentowane -e, -i, -o, -u mają rodzaj nijaki i do tej grupy należy PO. Rodzaj nijaki może przysługiwać również skrótowcom zakończonym w wymowie na akcentowane -a (np. PTTK), natomiast żeński tym, które zakończone są na akcentowane (np. AGH) oraz nieakcentowane -a (np. FIFA). W związku z tym zdania numer 2 również są poprawne, jednak należy zaznaczyć, że w polszczyźnie starannej preferowany jest sposób pierwszy (zapewne dlatego na antenie TVN w odniesieniu do nazwy stacji słyszymy formy rodzaju żeńskiego). Gdy już zdecydujemy się na jedną z zasad ustalania rodzaju skrótowców, wskazane jest, byśmy stosowali ją konsekwentnie w ramach jednego tekstu. Pozostaje jeszcze problem, czy użycie rodzaju nijakiego wobec skrótowca TVN24 jest poprawne. Zaproponował Pan takie rozwiązanie, sugerując się obecnym tam członem 24 (dwadzieścia cztery), jednak jest on raczej podrzędnym elementem nazwy, stanowi wyłącznie jej uzupełnienie, dlatego też nie powinniśmy na tej podstawie decydować o rodzaju. Choć bowiem mamy tu do czynienia z zapisem rzeczownika dwadzieścia cztery, o kształcie wszystkich form fleksyjnych identycznym z M lp. liczebnika dwadzieścia cztery w rodzaju niemęskoosobowym, i choć istotnie możemy przypisać mu rodzaj nijaki (por. zdania: Można to zobaczyć na kanale o numerze dwadzieścia cztery; To dwadzieścia cztery to moja ulubiona liczba; Napisałem jedno duże dwadzieścia cztery), należy zauważyć, że jako część podanego skrótowca zachowuje się on trochę jak specjalne morfemy zwane postfiksami – pojawia się po końcówce fleksyjnej skrótowca, a sam takiej końcówki z racji swojej nieodmienności nie ma (por. Pokazywali to w TVN-ie24), a postfiks nie może decydować o rodzaju formy, która go przyłącza. Proszę też zauważyć, że pierwszy akcent owego skrótowca pada już na ostatnią sylabę członu TVN, co daje nam powód, by właśnie w nim upatrywać ważniejszy element całego skrótowca.
Korzystając z okazji, pozwolimy sobie jeszcze na krótką uwagę. Skrótowce zakończone literą Z wymawianą jako [zet] różnią się w zapisie od pozostałych i w zdaniu. Zamiast (na sanockim) *PWSZ-cie poprawnie powinniśmy napisać PWSZ-ecie.
Daria Sitko, Katarzyna Mazur
Odmiana2011-08-29
Mówimy: na krzakach tamaryszka czy tamaryszku.
Obie formy są poprawne.
Sławomir Duda
Odmiana2011-08-29
Abba Arseniusz (chodzi o eremitę) – czy rzeczywiście odmieniamy tylko drugi człon, czyli np: Abba Arseniusza?
Odmieniamy oba człony, ale słowo abba ‘ojciec’ zapisujemy małą literą. Poprawne formy poszczególnych przypadków to:
M. abba Arseniusz, D. abby Arseniusza, C. abbie Arseniuszowi, B. abbę Arseniusza, N. abbą Arseniuszem, Ms. abbie Arseniuszu.
Sławomir Duda, Katarzyna Mazur
Odmiana2011-08-29
Czy mógłbym poprosić o odmianę przez przypadki nazwy angielskiego miasta Liverpool?
Bardzo proszę. Skoro chodzi o konkretne angielskie miasto, mamy formy przypadków właściwie tylko w liczbie pojedynczej, a są one następujące: M. Liverpool, D. Liverpoolu, C. Liverpoolowi, B. Liverpool, N. Liverpoolem, Ms. Liverpoolu, W. Liverpoolu.
Na wszelki wypadek podaję też jednak formy możliwej liczby mnogiej rzeczownika Liverpool (tę nazwę mogłoby nosić np. więcej miast i moglibyśmy mówić o dwóch Liverpoolach). A zatem: M. Liverpoole, D. Liverpooli/Liverpoolów, C. Liverpoolom, B. Liverpoole, N. Liverpoolami, Ms. Liverpoolach, W. Liverpoole.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-08-20
Intryguje mnie pytanie, czy poprawna jest forma pewien, czy pewny, np. użyte w zdaniu: Jestem tego pewien/pewny.
Zarówno pierwsza, jak i druga forma są dobre.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-08-20
Bardzo proszę o wyjaśnienie, która forma wyrażenia jest poprawna i dlaczego – Ukoronowanie NMP na Królowę Nieba i Ziemi czy Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi?
Poprawnie jest: Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi.
Przyimek na w tej konstrukcji wymaga użycia po sobie rzeczownika królowa w bierniku, a ponieważ rzeczownik ten odmienia się według wzoru deklinacji żeńskiej przymiotnikowej (jak np. przymiotniki różowa, kolorowa, ale też inne rzeczowniki typu: krawcowa, synowa), końcówką we wspomnianym przypadku jest , nie zaś jak w rzeczownikach żeńskich o typowej odmianie rzeczownikowej.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-08-20
Czy poprawne jest słowo dowiadywałam się?
Tak, to poprawna forma niedokonanego czasownika dowiadywać się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, rodzaju żeńskim i czasie przeszłym.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-08-20
Jaka jest poprawna odmiana miejscowości Suwałki? Spotkałam się z dwiema formami: do Suwałk lub do Suwałek.
Zwyczaj lokalny może być różny, jednak zgodnie z normą ogólną języka polskiego powinniśmy mieć w dopełniaczu jedynie formę (do) Suwałk.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-04-30
Jak się pisze, że ma trzy oczy?
Problemem nie jest sama pisownia, ale odmiana. Jeśli wyraz oko miałby tu oznaczać narząd wzorku, powinniśmy zapisać troje oczu. Gdyby natomiast chodziło o oko jako nazwę czegoś, co ma np. kształt zbliżony do kształtu gałki ocznej (por. oka w rosole czy w sieci), musimy zastosować odmianę trzy oka.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-18
Mam pytanie dotyczące rzeczownika protokół. Kilkakrotnie spotkałem się z odmianą protokóły. Czy jest ona poprawna?
Forma, co do której pojawiły się wątpliwości, mianownik liczby mnogiej (równy zresztą biernikowi liczby mnogiej) – protokóły jest formą poprawną, oboczną do formy protokoły.
Sławomir Duda
Odmiana2011-03-18
Zwracam się do Państwa z pytaniami o poprawne formy językowe wyrazów użytych w podanym kontekście: 1. otwarli – w sytuacji, gdy kapłan zwraca się do wiernych by otworzyli swoje serca...?; 2. drzwi otwarte czy otworzone? Która forma jest poprawna?
Forma otwarli jest formą właściwą. Co prawda jest rzadko używana, ale wciąż pozostaje formą poprawną, na co dowód możemy znaleźć w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny pod redakcją Andrzeja Markowskiego.
Co do Pana wątpliwości, dotyczących wyrazów otwarte/ otworzoneWielki słownik poprawnej polszczyzny dopuszcza obie formy, z zaznaczeniem, że wariant otworzone jest rzadziej używany.
Sławomir Duda
Odmiana2011-03-18
Chciałabym dowiedzieć się, jaka jest poprawna forma dopełniacza od rzeczownika lm. piksele czy piksle.
Faktycznie, dla rzeczownika piksel można utworzyć w liczbie mnogie dwie postaci mianownika i co za tym idzie – dwie postaci dopełniacza. Jeśli dla mianownika lm. wybierzemy formę piksle, dopełniacz powinien wyglądać piksli. Ale możliwy jest też mianownik lm. piksele i wówczas będziemy mieć dopełniacz pikseli.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-06
Dziękuję za szybką odpowiedź. Chodziło mi o poprawność odmiany, a nie o to, co słyszymy na ulicy, bo to jest koszmar. Rozumiem, że odmieniamy SMS jak list, ale nigdy nie słyszałam i nie czytałam, że nie otrzymaliśmy SMS-u, a tak powinno być zgodnie z odmianą wyrazu list. I dlatego mam te wątpliwości. Raz już mi jedna polonistka z UŚ wyjaśniała, że odmienia się jak list, ale wcześniej inna (też z UŚ), że jak pies. Powinno to być raz na zawsze uregulowane, a nie takie dowolne i takie „bylejactwo” językowe.
Wzorcowo odmieniamy SMS jak list (M. SMS, D. SMS-u, C. SMS-owi, B. SMS, N. SMS-em, Ms. SMS-ie), ale w języku potocznym możemy nadawać temu skrótowcowi końcówki takie jak ma rzeczownik pies (M. SMS, D. SMS-a, C. SMS-owi, B. SMS-a, N. SMS-em, Ms. SMS-ie). Zatem obie polonistki, z którymi Pani miała kontakt, podawały poprawną odmianę, tyle że na różnym poziomie normy.
A co do ustalania zasad pisowni: nie da się tego zrobić raz na zawsze – norma jest bowiem dla ludzi i wraz z nimi, choć nie za szybko, powinna się jednak zmieniać.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-06
Nawet w Waszym archiwum znajduje się odmieniany w rożny sposob
SMS. Odnoszę wrażenie, że nawet Wasi poloniści sobie z tym skrótem nie radzą.
Przejrzałam w naszym archiwum wszystkie artykuły dotyczące odmiany tego skrótowca i odnoszę wrażenie zupełnie odmienne – z ich treści jednoznacznie wynika, że wzorcowa jest odmiana tego skrótowca jak rzeczownika męskiego nieżywotnego, a więc z końcówką zerową w bierniku (wysyłam kogo?/co? SMS), ale że w języku mówionym coraz częściej, a obecnie zdecydowanie częściej słyszymy np. wysłać SMS-a.
To, że podajemy różne formy odmiany (właściwą nomie ogólnej oraz
akceptowaną w normie użytkowej), nie jest wyrazem niekonsekwencji czy braku wiedzy, ale wręcz czegoś przeciwnego: proszę zauważyć, że praktycznie każde użycie tego wyrazu jest opatrzone stosownym komentarzem odwołującym się do konkretnej reguły, komentarzem dla mnie oczywistym i zawsze jednoznacznym w swej wymowie.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-06
Na ostatniej niedzielnej mszy świętej podczas ogłoszeń duszpasterskich ksiądz zaznaczył, że można jeszcze kupywać parafialne czasopismo. Forma ta zapewne jest niepoprawna, jednak nie wiem do jakiego rodzaju błędu językowego ją zakwalifikować. Proszę o poradę.
Ksiądz popełnił błąd fleksyjny – wybrał niepoprawny morfem fleksyjny tematotwórczy (-ywa- zamiast -owa- jak w kup-owa-ć), czyli ostatecznie złą postać całego tematu fleksyjnego.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-05
Mam problem z odmianą rzeczownika parkietaż, a dokładniej z formą dopełniacza. Która końcówka jest właściwa: -a czy -u?
Dopełniacz rzeczownika parkietaż brzmi parkietażu.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-02-26
Jak odmienić przez przypadki liczebnik zbiorowy 21?
W złożonym liczebniku, którego ostatni człon oznaczający cyfrę jedności to jeden, tenże człon pozostaje nieodmieniony i przy okazji nie wpływa na wymagania składniowe całego liczebnika. Poprawnie zatem będzie:
M. dwadzieścioro jeden (dzieci)
D. dwadzieściorga jeden (dzieci)
C. dwadzieściorgu jeden (dzieciom)
B. dwadzieścioro jeden (dzieci)
N. dwadzieściorgiem jeden (dzieci)
Ms. dwadzieściorgu jeden (dzieciach).
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-02-26
Jak poprawnie odmienić przez przypadki słowo krewetki? Bardzo proszę o podanie odmiany dla liczby pojedynczej i mnogiej.
Liczba pojedyncza: M. krewetka; D. krewetki; C. krewetce; B. krewetkę; N. krewetką; Ms. krewetce; W. krewetko!
Liczba mnoga: M. krewetki; D. krewetek; C. krewetkom; B. krewetki; N. krewetkami; Ms. krewetkach; W. krewetki!
Joanna Przyklenk
Odmiana2011-02-26
Jeśli mówię coś w przenośni i chcę użyć słowa cudzysłów, to mówię: w cudzysłowiu, czy w cudzysłowie?
Zawsze w cudzysłowie – bez względu na to, czy chce Pan tylko coś ująć przenośnie czy dosłownie zapisać coś w cudzysłowie.
Joanna Przyklenk
Odmiana2011-02-26
Czy mówimy: psycholodzy czy psychologowie?
Zarówno forma psychologowie, jak i psycholodzy jest poprawna.
Joanna Przyklenk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17